Pit, Spirit, Necromancer or Instrument Used in Necromancy? The Problem of Finding the Correct Meaning of the Hebrew Word אוב (’ôḇ)
Abstrakt
Various meanings are attributed to the word אוֹב: pit, spirit, necromancer, instrument for divining the future with the help of the dead. Thus, in some cases, it is difficult to decide on the right word to translate it. This article attempts a diachronic analysis of biblical texts and, based on it, traces the potential semantic development from the original sense of “pit”, “instrument used in necromancy” (1 Sam 28:7–8), through the sense of “spirit of the dead” (Isa 8:19; 19:3; 29:4) to the post-exilic use in the sense of “necromancer/medium” (Lev 19:31; 20:6, 27). Deuteronomistic narratives (2 Kgs 21:6; 23:24) and the later list of forbidden practices in Deut 18:10–11 may indicate the timing of this semantic transformation.
Słowa kluczowe:
pit, spirit, medium, necromancy, אוֹבBibliografia
Arnold, B.T., “Necromancy and Cleromancy in 1 and 2 Samuel,” Catholic Biblical Quarterly 66/2 (2004) 199–213.
Auld, A.G., I and II Samuel (Old Testament Library; Louisville, KY: Westminster John Knox 2011).
Baranowski, M., Księga Powtórzonego Prawa (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 5; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2022).
Bar-Efrat, S., Das Erste Buch Samuel. Ein narratologisch-philologischer Kommentar (Beiträge zur Wissenschaft vom Alten und Neuen Testament 176; Stuttgart: Kohlhammer 2007).
Berlejung, A. – Janowski, B. (eds.), Tod und Jenseits im alten Israel und in seiner Umwelt (Forschungen zum Alten Testament 64; Tübingen: Mohr Siebeck 2009).
Beuken, W.A.M., Isaiah. II.2. Isaiah 28–39 (Historical Commentary on the Old Testament; Leuven: Peeters 2000).
Beuken, W.A.M., Jesaja 1–12 (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2003).
Beuken, W.A.M., Jesaja 13–27 (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2007).
Blenkinsopp, J., Isaiah 1–39 (Anchor Bible 19; New York: Doubleday 2000).
Bottéro, J., “Les morts et l’au-delà dans le rituels en accadien contre l’action des «revenants»,” Zeitschrift für Assyriologie 73 (1983) 153–203.
Brzegowy, T., Księga Izajasza. Rozdziały 1–12 (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 22.1; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2010).
Brzegowy, T., Księga Izajasza. Rozdziały 13–39 (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 22.2; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2014).
Campbell, A.F. – O’Brien, M.A., Unfolding the Deuteronomistic History. Origins, Upgrades, Present Text (Minneapolis, MN: Fortress 2000).
Caquot, A. – de Robert, P., Les livres de Samuel (Genéve: Labor et Fides 1994).
Childs, B.S., Isaiah (Old Testament Library; Louisville, KY – London – Leiden: Westminster John Knox 2001).
Clines, D.J.A. (ed.), The Dictionary of Classical Hebrew (Sheffield: Sheffield Academic Press 1993, 1998) I, IV.
Clines, D.J.A., Job 21–37 (Word Biblical Commentary 18A; Nashville, TN: Nelson 2006).
Cogan, M. – Tadmor, H., II Kings (Anchor Bible 11; New York: Doubleday 1988).
Diehl, J.F. – Witte, M. (eds.), Hebräisches und Aramäisches Wörterbuch zum Alten Testament, 3 ed. (Berlin – Boston: De Gruyter 2021) (= HAWAT).
Dietrich, W., Samuel. 1 Samuel 27 – 2 Samuel 8 (Biblischer Kommentar, Altes Testament 8.3; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2019).
Dietrich, W. et al. (eds.), Die Entstehung des Alten Testaments (Theologische Wissenschaft 1; Stuttgart: Kohlhammer 2014).
Dirksen, P.B., 1 Chronicles (Historical Commentary on the Old Testament; Leuven: Peeters 2005).
Ebach, J. – Rüterwörden, U., “Unterweltsbeschwörung im Alten Testament. Untersuchungen zu Begriffs- und Religionsgeschichte des ʾōb I–II,” Ugarit-Forschungen 9 (1977) 57–70; 12 (1980) 208–220.
Eberhardt, G., JHWH und die Unterwelt (Forschungen zum Alten Testament 23.2; Tübingen: Mohr Siebeck 2007).
Ehrlich, A.B., Randglossen zum hebräischen Bibel (Hildsheim: Olms 1914; reprint 1968) VII.
Fischer, I., Gotteskünderinnen. Zu einer geschlechterfairen Deutung des Phänomens der Prophetie und der Prophetinnen in der Hebräischen Bibel (Stuttgart: Kohlhammer 2002).
Fischer, S., “1 Samuel 28. The Woman of Endor – Who is She and What Does Saul See?,” Old Testament Essays 14 (2001) 26–46, https://www.academia.edu/30933041/1_Samuel_28_The_woman_of_Endor_who_is_she_and_what_does_Saul_see_OTE_14_1_2001_pdf [access: 5.08.2023].
Fritz, V., Das zweite Buch der Könige (Zürcher Bibelkommentare 10.2; Zürich: TVZ 1998).
Gadd, C.J., Ideas of Divine Rule in the Ancient East (The Schweich Lectures on Biblical Archaeology 1945; London: Oxford University Press 1948) https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.73601 [access: 1.09.2023].
Hays, C.B., Death in the Iron Age II and in First Isaiah (Forschungen zum Alten Testament 79; Tübingen: Mohr Siebeck 2011).
Hentschel, G., 2 Könige (Neue Echter Bibel 11; Würzburg: Echter 1985).
Hieke, T., Levitikus 16–27 (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Vienna: Herder 2014).
Hobbs, T.R., 2 Kings (Word Biblical Commentary 13; Waco, TX: Word Books 1985).
Hoffner Jr., H.A., “Second Millennium Antecedents to the Hebrew ’ôb,” Journal of Biblical Literature 86 (1967) 385–401.
Hoffner Jr., H.A., “ אוב ’ôḇ,” Theological Dictionary of the Old Testament, (eds. G.J. Botterweck – H. Ringren) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1977) I, 130–134.
Holladay, W.L., “ ’Ereṣ – “Unterworld”: Two More Suggestions,” Vetus Testamentum 19 (1969) 123–124.
House, P.R., 1, 2 Kings (New American Commentary; Nashville, TN: Broadman & Holman 1995).
Hutter, M., “Religionsgeschichtliche Erwägungen zu ’lhym in 1 Sam. 28,13,” Biblische Notizen 21 (1983) 32–36.
Janowski, B. – Wilhelm, G. (eds.), Texte aus der Umwelt des Alten Testament. Neue Folge. IV. Omina, Orakel, Rituale und Beschwörungen (Gütersloh: Gütersloher Velagshaus 2008) (= TUAT NF).
Japhet, S., 1 Chronik (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2002).
Japhet, S., 2 Chronik (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2002).
Johnston, P., “The Underworld and the Dead in the Old Testament,” Tyndale Bulletin 45 (1994) 415–419.
Johnston, P., Shades of Sheol. Death and Afterlife in the Old Testament (Downers Grove, IL: InterVarsity Press 2002). Polish edition: Cienie szeolu. Śmierć i zaświaty w biblijnej tradycji żydowskiej (trans. P. Sajdek) (Kraków: WAM 2010).
Kelly-Buccellati, M., “Ein hurritischer Gang in die Unterwelt,” Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft zu Berlin 134 (2002) 131–148, https://doi.org/10.6084/m9.figshare.8294051.
Klein, R.W., 1 Samuel (Word Biblical Commentary 10; Waco, TX: World Book 1983).
Kleiner, M., Saul in En-Dor. Wahragung oder Totenbeschwörung? Eine synchrone und diachrone Untersuchung zu 1 Sam 28 (Erfurter theologische Studien 66; Göttingen: Benno 1995).
Knoppers, G.N., I Chronicles 10–29 (Anchor Bible 12A; New York: Doubleday 2004).
Koehler, L. – Baumgartner, W. – Stamm, J.J. (ed.), Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (Warszawa: Vocatio 2008) I–II.
Lambert, W.G., “Old Akkadian Ilaba = Ugaritic Ilib?,” Ugarit-Forschungen 13 (1981) 299–301.
Lang, B., “Leben nach dem Tod (I). Altes Testament,” Neues Bibel-Lexikon (eds. M. Görg – B. Lang) (Zürich – Düsseldorf: Benziger 1995) II, 599–602.
Lemański, J., “Sprawisz, abym ożył! (Ps 71,20b). Źródła nadziei na zmartwychwstanie w Starym Testamencie (Rozprawy i Studia 532; Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US 2004).
Lemański, J., “Hebrajski szeol na tle wyobrażeń eschatologicznych sąsiednich kultur,” Scripta Biblica et Orientalia 3 (2011) 67–97.
Lemański, J., Prawo Pana doskonałe – krzepi życie (Ps 19,8a). Kilka refleksji na temat istoty prawa i sprawiedliwości w Starym Testamencie (Rozprawy i Studia 54; Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US 2019).
Lemański, J., “‘Woda oczyszczenia’ i jej parakultowe zastosowanie (Lb 19,1–22) jako problem egzegetyczny i teologiczny,” Colloquia Theologica Ottoniana 36 (2020) 221–260, https://doi.org/10.18276/cto.2020.36-11.
Lemański, J., “‘Dead Souls’ and ‘Open Vessel.’ Is There a Need for a ‘New’ Meaning of the Hebrew Word nefeš?,” Verbum Vitae 40/3 (2022) 661–674, https://doi.org/10.31743/vv.13729.
Lemański, J., Księga Powtórzonego Prawa (Biblia Lubelska; Lublin: Wydawnictwo KUL 2022).
Less, K., “Tod,” Wörterbuch alttestamentlicher Motive (eds. M. Fieger – J. Krispenz – J. Lanckau) (Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 2013) 397–402.
Lewis, T.J., Cult of the Dead in Ancient Israel and Ugarit (Harvard Semitic Monographs 39; Atlanta, GA: Scholars Press 1989).
Loretz, O., “Ugaritisch åp (III) und syllabisch-kelischriftlich abi/apu als Vorläufer von hebräsch ’ab/’ôb ‘(Kult/Nekromantie-) Grube’: Ein Beitrag zu Nekromantie und Magie in Ugarit, Emar und Israel,” Ugarit-Forschungen 34 (2002) 481–518.
Lundbom, J.R., Deuteronomy. A Commentary (Grand Rapids, MI – Cambridge: Eerdmans 2013).
Lust, J., “On Wizards and Prophets,” Studies on Prophecy (Supplements to Vetus Testamentum 26; Leiden: Brill 1974) 133–142.
Łach, J.B., Księgi 1–2 Królów (Pismo Święte Starego Testamentu 4.2; Poznań: Pallottinum 2007).
Łach, S., Księga Powtórzonego Prawa (Pismo Święte Starego Testamentu 2.3; Poznań – Warszawa: Pallottinum 1971).
McCarter, P.K., 1 Samuel (Anchor Bible 8; New York: Doubleday 1980).
Meyer, R. – Donner, H. (eds.), Gesenius Hebräisches und Aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament, 18 ed. (Berlin: Springer 1987, 1995) I, II (= Ges18).
Milgrom, J., Leviticus 17–22 (Anchor Bible 3A; New York: Doubleday 2000).
Nelson, R.D., Deuteronomy (Old Testament Library; Louisville, KY – London: Westminster John Knox 2002).
Niehr, H., “Ein unerkannter Text zur Nekromantie in Israel,” Ugarit-Forschungen 23 (1991) 301–306.
Nielsen, E., Deuteronomium (Handbuch zum Alten Testament 1.6; Tübingen: Mohr Siebeck 1995).
Nihan, C.L., “1 Samuel 28 and the Condemnation of Necromancy in Persian Yehud,” Magic in the Biblical World. From Aaron Rod to the Ring of Salomon (ed. T.E. Klutz) ( Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 245; London: Clark 2003) 23–54. Nobile, M., 1–2 Re (Milano: Paoline 2010).
Oswalt, J.N., The Book of Isaiah. Chapters 1–39 (New International Commentary on the Old Testament (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1988).
Otten, H., “Eine Beschwörung 131 RS III, 14–18 der Unterirdischen aus Bogazköy,” Zeitschrift für Assyriologie 20 (1961) 114–157.
Otto, E., Deuteronomium 12,1–23,15 (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Vienna: Herder 2016).
Ottosson, M., “ ארץ ’ereṣ,” Theological Dictionary of the Old Testament (eds. G.J. Botterweck – H. Ringren) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1977) I, 388–405.
Paganini, S., Deuteronomio (Milano: Paoline 2011).
Penner, K.M., “Oboth,” The New Interpreter’s Dictionary of the Bible (ed. K.D. Sakenfeld) (Nashville, TN: Abingdon 2009) IV, 318.
Podella, T., Ṣôm-Fasten. Kollektive Trauer um den verborgenen Gott im Alten Testament (Alter Orient und Altes Testament 224; Kevelaer: Butzon & Bercker – Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Velag 1989).
Podella, T., “Nekromantie,” Theologische Quartalschrift 177 (1997) 120–133.
Podella, T., “Ahnenverehrung III,” Religion in Geschichte und Gegenwart (ed. H.D. Betz) (Tübingen: Mohr Siebeck 1998) I, 227–228.
Podella, T., “Totenrituale und Jenseitsbeschreibungen – Zur anamnetischen Struktur der Religionsgeschichte Israels,” Tod, Jenseits und Identität. Perspektiven einer kulturwissenschaftlichen Thanatologie (eds. J. Assmann – R. Trauzettel) (Veröffentlichungen des „Instituts für Historische Anthropologie e.V.” 79; Freiburg – München: Alber 2002) 530–561.
Rabin, C., “Hittite Words in Hebrew,” Orientalia 32 (1963) 113–139.
Ringgren, H., “ עשה ‘āśâ,” Theological Dictionary of the Old Testament (eds. G.J. Botterweck – H. Ringren) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2001) XI, 387–403.
Römer, T., “Das Verbot magischer und mantischer Praktiken im Buch Deuteronomium (Dtn 18,9–13),” Diasynchron. Beiträge zur Exegese, Theologie und Rezeption der Hebräische Bibel. Fs. W. Dietrich (eds. T. Nauman – R. Hunziker-Rodewald) (Stuttgart: Kohlhammer 2009) 311–327.
Rouillard, H. – Tropper, J., “Vom kanaanäsichen Ahnenkult zur Zauberei,” Ugarit-Forschungen 19 (1987) 235–254.
Schmid, K. – Schröt, J., Die Entstehung der Bibel. Von den ersten Texten zu den Heiligen Schriften (München: Beck 2019).
Schmidt, B.B., Israel’s Beneficent Dead. Ancestor Cult and Necromancy in Ancient Israelite Religion and Tradition (Forschungen zum Alten Testament 11; Tübingen: Mohr Siebeck 1994).
Schmidt, B.B., “The ‘Witch’ of En-Dor. 1 Samuel and Ancient Near Eastern Necromancy,” Ancient Magic and Ritual Power (eds. M. Meyer – P. Mirecki) (Religions in the Graeco-Roman World 129; Leiden – New York – Köln: Brill 1995) 111–129.
Schmidtke, F., “Träume, Orakel und Totengeister als Künder der Zukunft in Israel und Babylonien,” Biblische Zeitschrift 11 (1967) 240–246.
Schmitt, R., Magie im Alten Testament (Alter Orient und Altes Testament 313; Münster: Ugarit-Velag 2004).
Schmitt, R., “Totenversorgung, Totengedenken und Nekromantie. Biblische und archäologische Perspektiven ritueller Kommunikation mit den Toten,” Tod und Jenseits im alten Israel und in seiner Umwelt (eds. A. Berlejung – B. Janowski) (Forschungen zum Alten Testament 64; Tübingen: Mohr Siebeck 2009) 501–524.
Schmitt, R., Mantik im Alten Testament (Alter Orient und Altes Testament 411; Münster: Ugarit-Verlag 2014).
Schmitt, R., “Divination, Media of,” Encyclopedia of Material Culture in the Biblical World. A New Biblisches Reallexikon (ed. A. Berlejung) (Tübinen: Mohr Siebeck 2022) 238–245.
Schwienhorst-Schönberger, L., “Saul bei der Totenbeschwörerin von En-Dor (1Sam 28),” Bibel und Liturgie 61 (1988) 264–267.
Smelik, K.A.D., “The Witch of Endor: 1 Sam 28 in Rabbinic and Christian Exegesis till 800 A.D.,” Vigiliae Christianae 33 (1977) 160–179, https://doi.org/10.2307/1583267.
Spronk, K., Beatific Afterlife in Ancient Israel and in the Ancient near East (Alter Orient und Altes Testament 219; Kevelaer: Butzon & Bercker – Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag 1986).
Sweeney, M.A., Isaiah 1–39 with an Introduction to the Prophetic Literature (The Forms of the Old Testament Literature 16; Grand Rapids, MI: Eerdmans 1996).
Sweeney, M.A., I & II Kings (Old Testament Library; Louisville, KY – London: Westminster John Knox 2007).
Thompson, J.A. – Martens, E.A., “ סור swr,” NNew International Dictionary of Old Testament Theology and Exegesis (ed. W.A. VanGemeren) (Carlisle: Paternoster 1996) III, 238–239.
Thompson, J.A. – Martens, E.A., “ פנה pnh,” NNew International Dictionary of Old Testament Theology and Exegesis (ed. W.A. VanGemeren) (Carlisle: Paternoster 1996) III, 636–637.
van der Toorn, K., “God (I): ’lhjm,” Dictionary of Deities and Demons in the Bible, 2 ed. (eds. K. van der Toorn – B. Becking – P.W. van der Horst) (Leiden – Boston – Köln: Brill – Grand Rapids, MI: Eerdmans 1999) 352–365.
Tromp, N.J., Primitive Conception of Death and the Death and Nether World in the Old Testament (Biblica et Orientalia 21; Roma: PIB 1969).
Tropper, J., Nekromantie. Totenbefragung im Alten Orient und im Alten Testament (Alter Orient und Altes Testament 223; Kevelaer – Neukirchen-Vluyn: Butzon & Bercker – Neukirchener Verlag 1989).
Tropper, J., “Spirit of the Death,” Dictionary of Deities and Demons in the Bible, 2 ed. (eds. K. van der Toorn – B. Becking – P.W. van der Horst) (Leiden – Boston – Köln: Brill – Grand Rapids, MI: Eerdmans 1999) 806–809.
Tropper, J., “Wizard,” Dictionary of Deities and Demons in the Bible, 2 ed. (eds. K. van der Toorn – B. Becking – P.W. van der Horst) (Leiden – Boston – Köln: Brill – Grand Rapids, MI: Eerdmans 1999) 907–908.
Tryl, F., “Twarzą w twarz z przodkami. O znaczeniu massēbôt, bāmôt i tĕrāpîm w religii ludowej Ugarit i Izraela,” Gloriam praecedit humilitas (Prz 15,33). Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Antoniego Troniny w 70. rocznicę urodzin (ed. M. Szmajdziński) (Częstochowa: Regina Poloniae 2015) 757–790.
Tsumura, D.T., The First Book of Samuel (New International Commentary on the Old Testament; Grand Rapids, MI – Cambridge: Eerdmans 2007).
Van Pelt, M.V. – Kaiser Jr., W.C., “ אוב ’ôb,” New Dictionary of Old Testament Theology and Exegesis (ed. W.A. Van Gemeren) (Carlisle: Paternoster 1996) I, 303–304.
Vieyra, M.M., “Les noms du ‘mundus’ en hittite et en assyrien et la pythonisse d’Endor,” Revue hittite et asianique 19 (1961) 47–55.
Werlitz, J., Studien zur literarkritischen Methode. Gericht und Heil in Jesaja 7,1–17 und 29,1–8 (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 204; Berlin: De Gruyter 1992).
Wildberger, H., Jesaja. III. Kapitel 28–39 (Biblischer Kommentar, Altes Testament 10.3; Neukichen-Vluyn: Neukirchener Verlag 1982).
Willi, T., Chronik. 1 Chr 1–10 (Biblischer Kommentar, Altes Testament 24.1; Neukirchen-Vluyn: Neukichener Verlag 2009).
Wohlstein, H., “Zu den altisraelitischen Vorstellungen von Toten- und Ahnengeistern,” Biblische Zeitschrift 5 (1961) 30–38.
Wray Beal, L.M., 1 & 2 Kings (Apollos Old Testament Commentary 9; Nottingham: Apollos – Downers Grove, IL: InterVarsity Press 2014).
Würthwein, E., Die Bücher der Könige: 1.Kön.17– 2.Kön.25 (Das Alte Testament Deutsch 11.2; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1984).
Xella, P., “Aspekte religiöser Vorstellungen in Syrien und den Ebla und Ugarit Texte,” Ugarit-Forschungen 15 (1983) 279–290.
Uniwersytet Szczeciński https://orcid.org/0000-0002-1512-997X
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
