"Ewangelie i Epistoły" Jakuba Wujka z 1593 r. i ich rewizja (ok. 1594 –1595) . O genezie wczesnonowożytnego katolickiego zbioru czytań liturgicznych w języku polskim
Abstrakt
Artykuł dotyczy tekstowo-translatorycznej genezy Ewangelii i Epistoł, polskiego lekcjonarza autorstwa Jakuba Wujka, wydanego po raz pierwszy w 1593 r., zrewidowanego ok. 1594/1595 r. i wydanego ponad 90 razy na przestrzeni XVII i XVIII wieku. Po omówieniu podstawowego kontekstu powstawania kolejnych wydań tzw. Biblii Wujka (perykopy ewangeliczne zawarte w jego zbiorze homiletycznym, Nowy Testament z 1593 i 1594 r. oraz Biblia Starego i Nowego Testamentu z 1599 r.), korpusu materiału i metodyki analizy, część I zawiera ogólną charakterystykę editio princeps lekcjonarza, część II przedstawia relacje perykop NT z kolejnymi wydaniami „Biblii Wujka” oraz źródłami przekładu - a także metodę translatorską Wujka - natomiast część III dotyczy perykop ST. Część IV zawiera analizę rewizji Ewangelii i Epistoł z 1593 r. dokonanej ok. 1594/1595 r. na podstawie Nowego Testamentu z 1594 r. W podsumowaniu zebrano wnioski i postawiono pytania. W podsumowaniu zebrano wnioski i postawiono pytania badawcze wynikające z omówionych analiz.
Słowa kluczowe:
Jakub Wujek, drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka, Towarzystwo Jezusowe, tłumaczenia Biblii, Ewangelie i Epistoły, lekcjonarz, perykopy liturgiczne, historia cenzury, renesansowy humanizm, WulgataBibliografia
Archutowski, J., „Vetera et nova. Odnowienie tekstu Wujkowego i nowe przekłady Ksiąg Świętych”, Ateneum Kapłańskie 9–10 (1917) 1–41.
Bieńkowska, D., Styl językowy przekładu Nowego Testamentu Jakuba Wujka (na materiale czterech Ewangelii) (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1992).
Borysławska, G., „Różnice między kolejnymi wydaniami Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 1 (1981) 3–17.
Buchwald-Pelcowa, P., Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem (Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich 1997).
Centralny Katalog Kartkowy Poloników XVII–XVII w. Biblioteki Narodowej, Lav-Lego, https://polona.pl/preview/e7628944–9348–4de7-a785-bdda412baabd [dostęp: 20.07.2024].
Chodyński, S. [X.S.Ch], „O Biblji w przekładzie polskim ks. Wujka”, Przegląd Katolicki 32/18 (1894) 273–276.
Estreicher, K., Bibliografia polska (Kraków: Wydawnictwo UJ 1891–2020) XII–XXXVI.
Höpfl, H., „Beiträge zur Geschichte der Sixto-Klementinischen Vulgata. Nach gedruckten und undgedruckten Quellen”, Biblische Studien 18/1–3 (1912) 1–339.
Kępińska, A., Składnia XVI-wiecznych przekładów Ewangelii na język polski, https://ewangelie.uw.edu.pl/files/skladnia.pdf [dostęp: 22.07.2024].
Komorowska, M., Piotrkowczykowie. Z dziejów drukarstwa krakowskiego przełomu XVI i XVII wieku (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2023).
Kossowska, M., Biblia w języku polskim (Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1968) II.
Nowodworski, M., „O ile jest uzasadnioną u nas potrzeba nowego tłumaczenia Pisma Świętego”, Pamiętnik Religijno-Moralny (Serya nowa) 20 (1861) 241–256.
Pietkiewicz, R., Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim (Poznań: Pallotinum 2016) I.
Rubik, T., Biblia Wujka, Rabba i Grodzickiego. Historia powstania jezuickiego przekładu (ok. 1579–1599) w kontekście kulturowo-konfesyjnym epoki (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa 2024).
Rubik, T., „Jan ze Lwowa i Erazm z Rotterdamu. Grecki tekst Nowego Testamentu a pierwodruk (1561) oraz zrewidowana edycja (1575) Biblii Leopolity”, The Biblical Annals 13/2 (2023) 363–378. (Crossref)
Rutkowska, K., „O tekście polskim Punktów kazań Konstantego Szyrwida”, Leksikografija ir Leksikologia 3 (2013) 206–229.
Sczaniecki, P., Służba Boża w dawnej Polsce (Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2020).
Sinko, T., „Nowy przekład Ewangelii”, Czas 164/70 (1917) 1–2.
Słownik polszczyzny XVI wieku (red. S. Bąk et al.) (Wrocław – Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 1966–2021) I –XXXIX.
Smereka, W., „Zarys bibliograficzny ważniejszych wydań Biblii ks. Wujka (1593–1950)”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 3/1–2 (1950) 64–91. (Crossref)
Szlagowski, A., Wstęp ogólny historyczno-krytyczny do Pisma Świętego (Warszawa: Gebthner i Wolff 1908) II.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
