The Application of Titulus Finalis, Subscriptions, Total Stichometry in the Textual Classification of Early Printed Cyrillic Liturgical Tetraevangelia
Jerzy Ostapczuk
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-7659-3936
Abstrakt
Subscriptions and final numerical notations are assumed to be the most succinct text entities in Greek and Church Slavonic Tetraevangelia. Their complex history was widely disregarded in these two traditions. T. Wasserman, along with his colleagues, has recently developed a new typology of subscriptions in Greek codices. The present study attempts to apply this new typological classification of subscriptions, based on their content, wording and gradual development, in a classification of Early Printed Cyrillic liturgical Tetraevangelia. All the Cyrillic Gospel editions issued in the 16th–18th centuries have been successfully divided into two main groups and nine subgroups. This division agrees with the one based on textual classification of several Gospel fragments, some paratexts preceding each Gospel book and the menologion.
Słowa kluczowe:
subscriptions, total stichometry, Early Printed Cyrillic Liturgical Tetraevangelion, classification, textual studyInstytucje wspierające:
This article has been written under the research project financed by the National Science Centre (Poland). Decision number: UMO-2022/47/B/HS1/00200.Bibliografia
Andrist, P., “Toward a Definition of Paratexts and Paratextuality: The Case of Ancient Greek Manuscripts,” Bible as a Notepad. Tracing Annotations and Annotation Practices in Late Antique and Medieval Biblical Manuscripts (eds. L.I. Lied – M. Maniaci) (Manuscripta Biblica 3; Boston, MA: De Gruyter 2018) 130–149. (Crossref)
Andrist, P. – Wallraff, M., “ParaTexBib: An ERC Project Dedicated to Paratexts in Greek Manuscripts of the Bible,” Comparative Oriental Manuscript Studies Bulletin 2/1–2 (2016) 63–68, http://doi.org/10.25592/uhhfdm.347 [access: 20.10.2024].
Arvedal, L., The Subscriptions to 1 Timothy. An Investigation of Their Traditions and Development (Diss. Örebro School of Theology; Örebro 2016).
Champagne, D.G., Scribal Habits within the Superscription and Subscription Traditions of Greek New Testament Manuscripts (Diss. New Orleans Baptist Theological Seminary; New Orleans 2013).
Dirkse, S., – Andrist, P., – Wallraff, M., “Structural Visualisation of Manuscripts (StruViMan): Principles, Methods, Prospects,” Open Theology 5/1 (2019) 249–258. (Crossref)
Dogramadžieva, E., “S´´stav na slavânskite r´´kopisni četveroevangeliâ,” Palaeobulgarica 17/2 (1993) 2–21.
Elmelund, C.T., – Wasserman, T., “Second Timothy: When and Where? Text and Traditions in the Subscriptions,” Studies on the Paratextual Features of Early New Testament Manuscripts (eds. S.E. Porter – C.S. Stevens – D.I. Yoon) (Texts and Editions of the New Testament;Leiden – Boston, MA: Brill 2023) 202–226. (Crossref)
Elmelund, C.T., – Wasserman, T., “The Subscriptions to Mark’s Gospel and History of Reception,” New Testament Studies 69/4 (2023) 429–444. (Crossref)
Van Elverdinghe, E., Les souscriptions des Évangiles dans la tradition manuscrite grecque: genèses d’un paratexte (Conference Presentation at Société Belge d’Études Byzantines, 22e journée byzantine, Namur, 9 juin 2023).
Van Elverdinghe, E., Quand le nombre des témoins dépasse celui des mots ou comment éditer les souscriptions grecques des Évangiles (Conference Presentation at Séminaire «Éditer et commenter les paratextes bibliques: enjeux et méthodes», Collège de France, Paris, 4 avril 2024).
Emelʹânova, E.A ., Staroobrâdčeskie izdaniâ kirillovskogo šrifta konca XVIII – načala XIX v. Katalog (Knižnye Pamâtniki Rossijskoj Gosudarstvennoj Biblioteki; Moscow: Paškov Dom 2010).
Еvangеliе оt Ioanna v slavânskоj tradicii (Novum Testamentum Palaeoslovenice 1; Saint Petersburg: Rоssijskое Biblеjskое Оbŝеstvо 1998).
Еvangеliе оt Мatfеâ v slavânskоj tradicii (Novum Testamentum Palaeoslovenice 2; Saint Petersburg: Rоssijskое Biblеjskое Оbŝеstvо 2005).
Genette, G., Paratexts: Thresholds of Interpretation (Literature, Culture, Theory 20; Cambridge: Cambridge Univeristy Press 1997). (Crossref)
Hatch, W.H.P., Fascimiles and Descriptions of Minuscule Manuscripts of the New Testament (Cambridge, MA: Harvard University Press 1951).
Ostapczuk, J., “Tekstologiâ kirilličeskih staropečatnyh bogoslužebnyh Četveroevangelij srednebolgarskogo i serbskogo izvodov i ih otnošenie k rukopisnoi tradicii (Evagenlie ot Marka, začala 1–9),” Slovĕne. International Journal of Slavic Studies 7/2 (2018) 62–73. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Cyrillic Early Printed Tetragospels of Middle Bulgarian and Serbian Redaction. Textology of the First Nine Zachalas of Mark’s Gospel,” Slavia 88/4 (2019) 371–382.
Ostapczuk, J., “Predislovia blažennogo Feofilakta Bolgarskogo k Evangeliam v kievskih Evangeliâh tetr 1697 i 1712 gg.,” Venec hvaleniâ. Studia ofiarowane profesorowi Aleksandrowi Naumowowi na jubileusz 70-lecia Latopisy Akademii Supraskiej (ed. M. Kuczyńska) (Białystok: Akademia Supraska 2019) X, 115–126.
Ostapczuk, J., “Predislovie Feofilakta Bolgarskogo k Evagneliû ot Matfeâ v kirilličeskih staropečatnyh Četveroevangeliah iz Brašova (1561/62 g.) i Buharesta (1582 i posle 1582 g.) i ih otnošenie k rukopisnou tradicii,”
Trinadcatye Zagrebinskie Čteniâ. Sbornik statei po itogam meždunarodnoi naučnoi konferencii 3–4 oktâbrâ 2018 g. (ed. Ž. Levšina) ( Saint Petersburg: Rossijskaâ Nacionalnaâ Biblioteka 2019) 315–329.
Ostapczuk, J. et al., “Kratkie žitiâ Evangelistov v kirilličeskih staropečatnyh Evangeliâh tetr i ix proishoždenie,” Konštantínove Listy 13/1 (2020) 126–143. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Spisok glav Evangeliâ ot Matfeâ v staropečatnyh kirilličeskih bogoslužebnyh Evangeliah tetr i ih otnošenie k rukopisnoi tradicii,” Slavia 89/2 (2020) 200–216.
Ostapczuk, J., “Warianty tekstologiczne Przedmów do Ewangelii bł. Teofilakta Bułgarskiego jako podstawa do identyfikacji wzoru cyrylickiej tetraewangelii wileńskiego bractwa św. Ducha z 1644 roku,” Słowianie w monarchii Habsburgów. Literatura, język, kultura (eds. J. Stradomski – M. Kuczyńska – M. Čistiakova) (Krakowsko-Wieleńskie Studia Slawistyczne 17; Kraków: Księgarnia Akademicka 2020) 87–97.
Ostapczuk, J., “Oglavlenie Evagenliâ ot Ioanna v staropečatnyh bogoslužebnyh četveroevangeliah,” Konštantínove Listy 14/2 (2021) 109–125. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Tekstologičeskaâ harakteristika slavânskogo perevoda Evangeliâ v staropečatnom slavânorumynskom Evangelii tetr 1551–1553 iz Sibiu,” Slavânski tekstove i tradicii. Sbornik v čest Katrin Meri
Makrob´´rt. Kirilo-Metodievski studii XXXI (eds. С. Nikolova et al.) ( Sofia: Blgarska Akademiâ na Naukite – Kirilo-Metodievski Naučen Centr 2021) 383–396.
Ostapczuk, J., “Early Printed Cyrillic Liturgical Tetraevangelia Issued in the Lands of the 16th Century Medieval
Romania. General Characteristic and Menologia Analysis,” Biblicum Jassyense. Romanian Journal for Biblical Philology and Hermeneutics 9 (2022) 67–125.
Ostapczuk, J., “Klasyfikacja typologiczna Menologionów w cyrylickich starych drukach liturgicznych Ewangelii tetr,” Polza zelo velikaâ: sbornik naučnyh statei k 60-teliû Andreâ Vladimiroviča Voznesenskogo (ed. N.V. Nikolaev) (Saint Petersburg: Российская национальная библиотека 2022) 41–48.
Ostapczuk, J ., “Cyrillic Early Printed Tetraevangelia Issued in Kyiv in 1697 and 1712 – Their Liturgical Tradition and Original. Study of Saints and Feasts Present in the Menologia,” Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 65/1 (2023) 7–32.
Ostapczuk, J., “Kult świętych a tożsamość wyznaniowa – zmiany w aparacie liturgicznym wschodniosłowiańskich cyrylickich starych druków liturgicznych Ewangelii tetr (na przykładzie wydań Ławry Poczajowskiej),” Wielokulturowość Europy Środkowo-Wschodniej: doświadczenia przeszłości i wyzwania teraźniejszości (eds. J. Getka – J. Grzybowski) (Interkulturowość Europy Środkowo-Wschodniej; Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2023) 42–67. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Liturgical Tradition in the Romanian Tetraevangelion Issued in 1561 in Brașov and Its Relation to the Cyrillic Early Printed Gospel Editions from the 16th Century,” Receptarea Sfinei Scripturi: între filologie, hermeneutică și traductologie. Lucrările Simpozionului Internațional “Explorări în tradiția biblică românească și europeană, XII, Iași, 18–20 mai 2023 (eds. A.-D. Bibiri et al.) (Iași: Editura Universitătii “Alexandru Ioan Cuza” din Iași 2023) 249–260. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Menologia of Cyrillic Early Printed Liturgical Tetraevangelia Issued in Vilnius,” Knygotyra 80 (2023) 116–146. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Oryginał cyrylickich starych druków Ewangelii Tetr wydanych w Poczajowie. Analiza świąt i świętych obecnych w menologionach,” Slavistica Vilnensis 68/1 (2023) 10–23. (Crossref)
Ostapczuk, J., “Prefaces to the Gospels by Blessed Theophylact, Archbishop of Bulgaria, in Early Printed Cyrillic Tetraevangelia from Lviv,” Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 66/1 (2024) 7–25. (Crossref)
Ostapczuk, J., “The Cyrillic Early Printed Liturgical Tetraevangelion Issued in Vilnius/Vievis in 1644 and Its Source. Research into the Saints and Feasts Present in the Menologia,” Slavia 93/1 (2024) 62–77. (Crossref)
Ostapczuk, J. – Dzierżanowska, B., “Early Printed Editions of Cyrillic Liturgical Tetraevangelia. A Catalogue,” Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej 65/3 (2023) 465–514. (Crossref)
Payne, G.A., A Textual Analysis, Critical Reconstruction, and Evaluation of the Superscriptions and Subscriptions to the Corpus Paulinum (Diss. Southwestern Baptist Theological Seminary; Forth Worth 2002).
von Soden, H., Die Schriften des Neuen Testaments in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1911–1913) I–II.
Thorp, L. – Wasserman, T., “The Tradition and Development of the Subscriptions to 1 Timothy,” Studies on the Paratextual Features of Early New Testament Manuscripts (eds. S.E. Porter – C.S. Stevens – D.I. Yoon) (Texts and Editions for New Testament Study 16;Leiden – Boston, MA: Brill 2023) 172–201. (Crossref)
Tischendorf, C., Novum Testamentum Graece (Lipsiae: Giesecke & Devrient 1869).
Vercesi, M., Gospels’ Subscriptions in Greek Manuscripts: Tracing the Route of Paratexts (Presentation at the European Association of Biblical Studies Graduate Symposium, Prague 2022), https://www.academia.edu/87639811/Gospels_Subscriptions_in_Greek_Manuscripts_Tracing_the_Route_of_Paratexts [access: 20.10.2024].
Voznesenskij, A.V., Predvaritelʹnyj spisok staroobrâdčeskih kirilličeskih izdanij XVIII veka (Materialy k bibliografii istorii i kul’tury russkogo staroobrâdčestva 1; Saint Petersburg: Hronograf 1994).
Wasserman, T., The Epistle of Jude: Its Text and Transmission (Coniectanea Biblica New Testament Series 43; Stockholm: Almqvist & Wiksell International 2006).
Zernova, A.S., Knigi kirillovskoj pečati izdannye v Moskve v XVI–XVII vekah. Svodnyj katalog ( Moscow: Tip. B-ki im. V.I. Lenina 1958).
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie https://orcid.org/0000-0002-7659-3936
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
