Krzywda i miłosierdzie. Charakterystyka postaci z przypowieści o dobrym Samarytaninie (Łk 10,30–37)
Krzysztof Mielcarek
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8575-7966
Abstrakt
Artykuł zawiera obszerną analizę postaci z przypowieści o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37). Opierając się na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, autor analizuje cechy każdej postaci, kontekst historyczny i dynamikę relacji między bohaterami. Analiza wykracza poza postacie przypowieści i obejmuje również uczestników dialogu teologicznego (Jezusa i uczonego w Prawie) oraz ich odbiorców. Dokładne przyjrzenie się wszystkim postaciom ujawnia ich wzajemne powiązania. O ile para podróżników z religijnej elity (kapłan i lewita) wydaje się oczywista, o tyle więź między Samarytaninem a karczmarzem w niesieniu pomocy ofierze jest mniej oczywista. Ze względu na skąpą charakterystykę indywidualnych cech poszczególnych bohaterów, tło historyczne narracji stanowi kluczowy element w tym procesie. Analiza jest dodatkowo wzbogacona o uwzględnienie wszystkich elementów narracyjnych i ich wzajemnych powiązań, co skutkuje dokładniejszym przedstawieniem poszczególnych postaci.
Słowa kluczowe:
bliźni, miłosierdzie, krzywda, charakterystyka postaci, kapłan, lewita, Samarytanin, zbójcy, teologia ŁukaszaBibliografia
Anderson, R.A., „Samaritans”, Anchor Bible Dictionary (red. D.N. Freedman) (New York: Doubleday 1992) V, 940–947. (Crossref)
Bailey, K.E., Through Peasant Eyes. More Lucan Parables, Their Culture and Style (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1980).
Balz, H.R. – Schneider, G., Exegetical Dictionary of the New Testament (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1990–).
Bauckham, R., „The Scrupulous Priest and the Good Samaritan: Jesus’ Parabolic Interpretation of the Law of Moses”, New Testament Studies 44/4 (1998) 475–489. (Crossref)
Bennema, C., A Theory of Characters in New Testament Narrative (Minneapolis, MN: Fortress 2014).
Böhm, M., Samarien und die Samaritai bei Lukas. Eine Studie zum religionshistorischen und traditiongeschichtlichen Hintergrund der lukanischen Samarientexte und zu deren topographischer Verhaftung (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 2/111; Tübingen: Mohr Siebeck 1999).
Bourgel, J., „Brethren or Strangers? Samaritans in the Eyes of Second-Century B.C.E. Jews”, Biblica 98/3 (2017) 382–408.
Bourgel, J., „John 4:4–42: Defining a Modus Vivendi between Jews and the Samaritans”, Journal of Theological Studies 69/1 (2018) 39–65. (Crossref)
Bovon, F., Luke 2: A Commentary on the Gospel of Luke 9:51–19:27 (Hermeneia; Minneapolis, MN: Fortress 2013).
Brown, J.K. – Yamazaki-Ransom, K., „The Parable of the Good Samaritan and the Narrative Portrayal of Samaritans in Luke-Acts”, Journal of Theological Interpretation 15/2 (2021) 233–246. (Crossref)
Chalmers, M., „Rethinking Luke 10: The Parable of the Good Samaritan Israelite”, Journal of Biblical Literature 139/3 (2020) 543–566. (Crossref)
Choi, K.J., „Interrupting the Violence of Racial Identities: Lessons from Asian American Experience, the Parable of the Good Samaritan, and ‘Truth Force’”, Journal of the Society of Christian Ethics 42/1 (2022) 189–206. (Crossref)
Crimella, M., „Sacerdote, levita, Samaritano e ferito”, Marta! Marta! Quatro esempi di „triangolo drammatico” nel „grande viaggio di Luca” (Studi e ricerche. Sezione biblica; Asyż: Citadella 2009) 59–133.
Culpepper, R.A., „Luke”, The New Interpreter’s Bible (red. L.E. Keck) (Nashville, TN: Abingdon Press 1995) IX, 1–490.
Donahue, J.R., The Gospel in Parable: Metaphor, Narrative, and Theology in the Synoptic Gospels (Minneapolis, MN: Fortress 1988).
Duncan, P.A., „Reading the Parable of the Good Samaritan with Origen”, Encounter 79/3 (2019) 23–31.
Enslin, M.S., „Luke and the Samaritans”, Harvard Theological Review 36/4 (1943) 277–297. (Crossref)
Esler, P.F., „Jesus and the Reduction of Intergroup Conflict. The Parable of the Good Samaritan in the Light of Social Identity Theory”, Biblical Interpretation 8/4 (2000) 325–357. (Crossref)
Fausset, A.R. – Brown, D., Commentary Critical and Explanatory on the Whole Bible (Oak Harbor, WA: Logos Research Systems Incorporated 1997).
Fitzmyer, J.A., The Gospel according to Luke: Introduction, Translation, and Notes (Anchor Bible 28A; Garden City, NY: Doubleday 1981 1985). (Crossref)
Fong, P.C., „An Understanding of Christians’ Roles in Human Migration through the Biblical Theme of Shamar: From Genesis to the Good Samaritan”, Religions 14/5 (2023), https://doi.org/10.3390/rel14050600. (Crossref)
Francis, L.J. – Ross, C.F.J., „Reading the Good Samaritan (Lk 10: 25–37) through the Lenses of Introverted Intuition and Extraverted Intuition”, HTS Teologiese Studies/Theological Studies 78/4 (2022) 1–10. (Crossref)
Frey, J., „Gute Samaritaner? Das neutestamentliche Bild der Samaritaner zwischen Juden, Christen und Paganen”, Die Samaritaner und die Bibel: Historische und literarische Wechselwirkungen zwischen biblischen und samaritanischen Traditionen/The Samaritans and the Bible: Historical and Literary Interactions between Biblical and Samaritan Traditions (red. J. Frey – U. Schattner-Rieser – K. Schmid) (Studia Samaritana 7; Berlin: De Gruyter 2012) 203–233. (Crossref)
Gourgues, M., „The Priest, the Levite, and the Samaritan Revisited: A Critical Note on Luke 10:31–35”, Journal of Biblical Literature 117/4 (1998) 709–713. (Crossref)
Green, J.B., The Gospel of Luke (New International Commentary on the New Testament; Grand Rapids, MI: Eerdmans 1997).
Henriksén, C., A Commentary on Martial Epigrams. Book 9 (Oxford: Oxford University Press 2012).
Howe, B. – Sweetser, E., „Cognitive Linguistic Models for Analyzing Characterization in a Parable: Luke 10:25–37. The Compassionate Samaritan”, Biblical Interpretation 29/4–5 (2021) 467–497. (Crossref)
Jervell, J., „The Law in Luke-Acts”, Harvard Theological Review 64/1 (1971) 21–36. (Crossref)
Kilgallen, J., „The Good Samaritan (Luke 10,30–35 [25–37])”, Twenty Parables of Jesus in the Gospel of Luke (Subsidia Biblica 32; Roma: Pontificio Istituto Biblico 2008) 29–37.
Knoppers, G.N., Jews and Samaritans: The Origins and History of Their Early Relations (Oxford: Oxford University Press 2013). (Crossref)
Korzec, C., „Co mówi dzisiejsza biblistyka o miłosiernym Samarytaninie?”, Colloquia Theologica Ottoniana 1 (2007) 131–135.
Lenski, R.C.H., The Interpretation of St. Luke’s Gospel (Minneapolis, MN: Augsburg Publishing House1961).
Levine, A.-J., „The Good Samaritan”, Short Stories by Jesus. The Enigmatic Parables of a Controversial Rabbi (San Francisco, CA: Harper One 2015) 77–116.
Longenecker, Β.W., „The Story of the Samaritan and the Innkeeper (Luke 10:30–35): A Study in Character”, Biblical Interpretation 17 (2009) 422–444. (Crossref)
Louw, J.P. – Nida, E.A., Greek-English Lexicon of the New Testament: Based on Semantic Domains (Minneapolis, MN: Fortress 1999) (= L&N) (wyd. elektroniczne).
Mann, J., „Jesus and the Sadducean Priests: Luke 10:25–37”, Jewish Quarterly Review 6/3 (1915–1916) 415–422. (Crossref)
Cato – Varro, On Agriculture (tłum. W.D. Hooper – Harrison Boyd Ash) (Loeb Classical Library 283; Cambridge, MA: Harvard University Press 1934). (Crossref)
Marcus Porcius Cato, De re rustica (Loeb Classical Library 283; Cambridge, MA: Harvard University Press 1967).
Marek Porcjusz Katon, O gospodarstwie rolnym (tłum. I. Mikołajczyk) (Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2009).
Marevesa, T. – Meyer, B.W., „Re-reading the Parable of the Good Samaritan in the Context of COVID-19 Pandemic in Africa: A Narrative Paradigm”, Pharos Journal of Theology 105/4 (2024) 1–11. (Crossref)
Marshall, I.H., The Gospel of Luke. A Commentary on the Greek Text (New International Greek Testament Commentary; Exeter: Paternoster 1978).
Mau, A., Pompei, Its Life and Art (New York – London: MacMillan 1899).
McDonald, J.T.H., „The View from the Ditch – and Other Angles: Interpreting the Parable of the Good Samaritan”, Scottish Journal of Theology 49/1 (1996) 21–37. (Crossref)
Meier, J.P., A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus. V. Probing the Authenticity of the Parables (Anchor Yale Bible Reference Library; New Haven, CT: Yale University Press 2016).
Menken, M.J.J., „The Position of Splanchnizomai and Splanchna in the Gospel of Luke”, Novum Testamentum 30 (1988) 107–114. (Crossref)
Mertes, K., „Weltgericht und Migrationspolitik”, Stimmen der Zeit 2 (2024) 125–130.
Mickiewicz, F., Ewangelia według świętego Łukasza, rozdziały 1 – 11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny 3.1; Częstochowa: Edycja św. Pawła 2011).
Mielcarek, K., Ojciec na ziemi w dziele Łukasza (Studia Biblica Lublinensia 23; Lublin: Wydawnictwo KUL 2023).
Muraoka, T., A Greek-English Lexicon of the Septuagint (Leuven: Peeters 2009).
Nestle, E. – Nestle, E., Nestle-Aland: NTG Apparatus Criticus. 28. revidierte Auflage (red. B. Aland et al.) (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2012).
Nolland, J., Luke 9:21–18:34 (Word Biblical Commentary 35B; Dallas, TX: Word Books 1993).
Penwell, S., Jesus the Samaritan. Ethnic Labeling in the Gospel of John (Biblical Interpretation Series 170; Leiden: Brill 2019). (Crossref)
Pikor, W., Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury (Biblia – Katecheza – Życie 4.1; Kielce: Jedność 2000).
Platon, Prawa (Warszawa: Wydawnictwo Alfa 1997).
Roukema, R., „The Good Samaritan in Ancient Christianity”, Vigiliae Christianae 58/1 (2004) 56–74. (Crossref)
Schiffman, L.H., The Halakhah at Qumran (Studies in Judaism in Late Antiquity 16; Leiden: Brill 1975). (Crossref)
Scott, B.B., Hear Then the Parable: A Commentary on the Parables of Jesus (Minneapolis, MN: Fortress 1989).
Sloyan, G.S., „The Samaritans in the New Testament”, Horizons 10/1 (1983) 7–21. (Crossref)
Snodgrass, K.N., „Good Samaritan (Luke 10,25–37)”, K.N. Snodgrass, Stories with Intent. A Comprehensive Guide to the Parables of Jesus (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2008) 264–282.
Stavrianos, K., „The Parable of the Good Samaritan in Patristic Thought”, Greek Orthodox Theological Review 57/1–4 (2012) 29–48.
Turner, M., The Literary Mind: The Origins of Thought and Language (New York – Oxford: Oxford University Press 1999).
Wolter, M., The Gospel according to Luke. II. (Luke 9:51–24) (Waco, TX – Tübingen: Baylor University Press – Mohr Siebeck 2017).
Zimmermann, R., “The Good Samaritan (Luke 10:30–35) and the Parables in Luke”, R. Zimmermann, Puzzling the Parables of Jesus. Methods and Interpretation (Minneapolis, MN: Fortress 2015) 293–331. (Crossref)
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-8575-7966
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
