Aramejskie rękopisy Księgi Tobiasza z Qumran (4Q196-200) – historia i egzegeza
Kamil Jan Kowalski
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , PolskaAbstrakt
The year 1995 was pivotal for research on the Book of Tobit, when the Aramaic and Hebrew manuscripts of this work found at Qumran were first published. The present article unfolds the history of the manuscripts' discovery in 1952 in Qumran Cave 4, then the long process of publishing the recovered texts, and that publication's effect on the renewal of scholarly interest in the Book of Tobit. The first part describes the Qumran texts' first publication as well as the significant later works which included the manuscript texts along with their translations. In the next section the author describes the actual condition and contents of the discovered manuscripts. Next he explores the subject of the intertextuality of the book, focusing on Greek and Latin references known before 1952. The fourth section of the article is the presentation of status quaestionis – selected issues regarding the Book of Tobit and how they have been impacted by the discovered texts, 4Q196-200. In particular, it reconsiders the language in which the book was originally written, the compositional integrity of the text, and the matter of origins and the influence of ancient Near Eastern culture (especially of Words of Ahikar) upon the structure and contents of the biblical text. The last part of the article compares the Aramaic fragments with the two known Greek versions of Tobit (both the longer and shorter) and presents the results of this analysis. The purpose of this article is to show the great importance of the finding and publication of the 4Q196-200 manuscripts for advancing research on the biblical book, and to retrace the course of such research on the Book of Tobit, beginning in 1952 until now.
Słowa kluczowe:
język aramejski, zwoje znad Morza Martwego, Tobiasz, intertekstualność Księgi Tobiasza, 4Q196, 4Q197, 4Q198, 4Q199, 4Q200Bibliografia
Beyer K., Die aramäischen Texte vom Toten Meer samt den Inschriften aus Palästina, dem Testament Levis aus der Kairoer Genisa, der fastenrolle und den alten talmudishen Zitaten (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1984) I.
———, Die aramäischen Texte vom Toten Meer samt den Inschriften aus Palästina, dem Testament Levis aus der Kairoer Genisa, der fastenrolle und den alten talmudishen Zitaten: Erganzungsband (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1994).
———, Die aramäischen Texte vom Toten Meer samt den Inschriften aus Palästina, dem Testament Levis aus der Kairoer Genisa, der fastenrolle und den alten talmudishen Zitaten (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2004) II.
Brooke A.E. − McLean N. − Thackeray H.St.J., Esther, Judith, Tobit. The Old Testament in Greek according to the Text of Codex Vaticanus (Cambridge: Cambridge University Press 1940) III/1.
Campbell J.G., The Exegetical Texts (Companion to the Qumran Scrolls 4; London: T & T Clark International 2004).
Chrostowski W., „Księga Tobiasza w kanonie Starego Testamentu”, Collectanea Theologica 79/4 (2009) 9-30.
Cook E.M., Dictionary of Qumran Aramaic (Winona Lake, IN: Eisenbrauns 2015).
Drawnel H. − Piwowar A. (red.), Qumran. Pomiędzy Starym a Nowym Testamentem (ABL 2; Lublin: Wydawnictwo KUL 2009).
Fitzmyer J.A., „The Aramaic and Hebrew Fragments of Tobit from Qumran Cave 4”, Catholic Biblical Quarterly 57 (1995) 655-675 = Fitzmyer J.A., The Dead Sea Scrolls and Christian Origins (Grand Rapids: Eerdmans 2000) 131-158.
———, Tobit (Commentaries on Early Jewish Literature; Berlin − New York: Walter de Gruyter 2003).
———, „Tobit” [4Q196-200], Qumran Cave 4.XIV: Parabiblical Texts, part 2 (red. M. Broshi et al.) (Discoveries in the Judean Desert XIX; Oxford: Clarendon 1995) 1-76, tabl. I-X.
Garcia Martinez F. − Tigchelaar E.J.C., The Dead Sea Scrolls, Study Edition (Leiden − Boston − Köln: Brill 1997) I: 1Q1-4Q273.
Grätz H., Geschichte der Juden von Untergang des jüdischen Staates bis zum Abschluss des Talmud (I-V; Leipzig: Leiner 1866).
Hanhart R. (red.), Tobit (Septuaginta: Vetus Testamentum Graecum VIII, 5; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1983).
Hieronim, „Praefatio in librum Tobiae”, w: Patrologia Latina (red. J.P. Migne) (Paris 1846) XXIX.
Hitzig G.F., „Zur Kritik der apokryphischen Bücher des Alten Testaments”, Zeitschrift für die wissenschaftliche Theologie 3 (1860) 240-273.
Holm T.L., „Memories of Sennacherib in Aramaic Tradition”, Sennacherib at the Gates of Jerusalem, Story, History and Historiography (red. I. Kalimi − S. Richardson) (Leiden − Boston: Brill 2014) 295-323.
Kapera Z., „Józef Tadeusz Milik (1922-2006) – qumranolog i orientalista”, Qumran. Pomiędzy Starym a Nowym Testamentem (red. H. Drawnel − A. Piwowar) (ABL 2; Lublin: Wydawnictwo KUL 2009) 311-325.
Koehler L. − Baumgartner W. − Stamm J.J., The Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament (red. wyd. ang. M.E.J. Richardson) (Leiden: Brill 1994-2000) I-V.
Kohut A., „Etwas über die Moral und die Abfassungszeit des Buches Tobias”, Jüdische Zeitschrift für Wissenschaft und Leben 10 (1872) 49-73.
Licencja
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
