Interpretacja pokutna Janowego opisu obmycia stóp uczniom przez Jezusa. Cz. 2: Argument odwołujący się do antropologii kulturowej
Abstrakt
The article argues – within the sacramental framework – for a specifically penitential interpretation of the Johannine foot-washing narrative, adding a new argument in favor of a penitential reading of the pericope. Prefaced by a list of eleven arguments in favor of this approach, a new rationale is then presented, this time based on advances in cultural anthropology as reflected in the works of J.H. Neyrey and R. DeMaris. Neyrey’s reading of Jn 13:1-20 sees both a rite of status transformation (in vv. 6-11) and a ceremony confirming roles and statuses (in vv. 12-20); this is further enriched by DeMaris’s reading arguing for the presence of one particularly Johannine rite, which confirmed and renewed the disciples’ status gained through baptism. Both of the above readings are now reinterpreted by means of a sacramental key. As a result, the meaning of the foot-washing points toward a sacramental practice, namely a penitential rite of confession and remission of post-baptismal sins, as reflected in other Johannine texts (Jn 20,22-23; 1 Jn 5,14-16).
Słowa kluczowe:
obmycie nóg, J 13:1-20, chrzest, pokuta, grzechBibliografia
Barrett, C.K., The Gospel according to St John. An Introduction with Commentary and Notes on the Greek Text (London: SPCK 21978).
Bauer, W., Das Johannesevangelium erklärt (Handbuch zum Neuen Testament 6; Tübingen: Mohr Siebeck 1912.31933).
Becker, J., Das Evangelium nach Johannes. Kapitel 11–21 (Ökumenischer Taschenbuchkommentar zum Neuen Testament 4/2; Gütersloh: Gütersloher Verlagshaus Gerd Mohn 21984).
Boismard, M.-É., „Le lavement des pieds (Jn, XIII, 1-17)”, Revue Biblique 71 (1964) 5-24.
Brown, R.E., The Gospel of John. Introduction, Translation and Notes (Anchor Bible 29A; Garden City, NY: Doubleday 1970).
Bultmann, R., Das Evangelium des Johannes (Kritisch-exegetischer Kommentar über das Neue Testament; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 101968).
Carson, D.A., The Gospel according to John (Pillar New Testament Commentary; Leicester, U.K.: Apollos / Grand Rapids, MI – Cambridge, U.K.: Eerdmans 1991).
DeMaris, R., „Reconfiguring Rites in the Fourth Gospel. A Case of Ritual Inversion”, Scribal Practices and Social Structures among Jesus Adherents. Essays in Honour of John S. Kloppenborg (red. W.E. Arnal – R.S. Ascough – R.A. Derrenbacker – P.A. Harland) (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 285; Leuven – Paaris – Bristol, CT: Peeters 2016) 333-349.
Fortna, R.T., The Gospel of Signs. A Reconstruction of the Narrative Source Underlying the Fourth Gospel (Society for New Testament Studies Monograph Series 11; Cambridge: Cambridge University Press 1970).
Gamba, G.G., Petronio Arbitro e i cristiani. Ipotesi per una lettura contestuale del Satyricon (Biblioteca di Scienze Religiose 141; Roma: Libreria Ateneo Salesiano 1998).
Grelot, P., „L’interprétation pénitentielle du lavement des pieds: examen critique”, L’homme devant Dieu. Mélanges offerts au Père Henri de Lubac. Exégèse et patristique (Théologie 56; Paris: Aubier 1963) 75-91.
Hengstenberg, E.W., Commentary on the Gospel of St John (Edinburgh: T. & T. Clark 1865).
Hoskyns, E., The Fourth Gospel (red. F.N. Davey) (London: Faber & Faber 1947).
Lindars, B., The Gospel of John (New Century Bible; London: Oliphants 1972).
Lohmeyer, E., „Die Fusswaschung”, Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der Älteren Kirche 38 (1939) 74-94.
Malina, B.J., Christian Origins and Cultural Anthropology. Practical Models for Biblical Interpretation (Atlanta, GA: John Knox 1986).
Mussner, F., „Die Fusswaschung (Joh 13,1-17): Versuch einer Deutung”, Geist und Leben 31 (1958) 25-30.
Neyrey, J.H., „The Footwashing in John 13:6-11: Transformation Ritual or Ceremony?”, The Social World of the First Christians. Essays in Honor of Wayne A. Meeks (red. L.M. White – O.L. Yarborough) (Minneapolis, MN: Fortress 1995) 198-213.
Neyrey, J.H., The Gospel of John (The New Cambridge Bible Commentary; Cambridge: Cambridge University Press 2007).
Neyrey, J.H., The Gospel of John in Cultural and Rhetorical Perspective (Grand Rapids, MI – Cambridge, U.K.: Eerdmans 2009).
Olsson, B., „The Meanings of John 13,10: A Question of Genre?”, Studies in the Gospel of John and its Christology. Festschrift Gilbert Van Belle (red. J. Verheyden – G. van Oyen – M. Labahn) (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 265; Leuven – Paris – Walpole, MA: Peeters 2014) 317-325.
Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana (tłum. S. Kalinkowski) (Źródła Myśli Teologicznej 27; Kraków: WAM 2003).
Richard, E., „Expressions of Double Meaning and Their Function in the Gospel of John”, New Testament Studies 31 (1985) 69-112.
Richter, G., „Die Fusswaschung Joh 13,1-20”, Münchener Theologische Zeitschrift 16 (1965) 13-26.
Richter, G., Die Fusswaschung im Johannesevangelium. Gesichte ihrer Deutung (Biblische Untersuchungen 1; Regensburg: Pustet 1967).
Sabbe, M., „The Footwashing in Jn 13 and Its Relation to the Synoptic Gospels”, Ephemerides Theologicae Lovanienses 58 (1982) 279-308.
Schneiders, S.M., „The Foot Washing (John 13:1-20): An Experiment in Hermeneutics”, Catholic Biblical Quarterly 43 (1981) 76-92.
Schnelle, U., Das Evangelium nach Johannes (Theologischer Handkommentar zum Neuen Testament 4; Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt 42009).
Skorupski, J., Symbol and Theory. A Philosophical Study of Theories of Religion in Social Anthropology (Cambridge: Cambridge University Press 1976).
Spitta, F., Das Johannes-Evangelium als Quelle der Geschichte Jesu (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1910).
Święty Tomasz z Akwinu, Komentarz do Ewangelii Jana (tłum. T. Bartoś) (Biblioteka Europejska; Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2018).
Thomas, J.C., Footwashing in John 13 and the Johannine Community (Journal for the Study of the New Testament Supplement Series 61; Sheffield: JSOT Press 1991).
Thompson, M.M., „«His Own Received Him Not»: Jesus Washes the Feet of His Disciples”, The Art of Reading Scripture (red. E.F. Davis) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2003) 258-273.
Thyen, H., „Johannes 13 und die “kirchliche Redaction” des vierten Evangeliums”, Studien zum Corpus Iohanneum (red. H. Thyen) (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 214; Tübingen: Mohr Siebeck 2007) 29-41. = Thyen H., „Johannes 13 und die “kirchliche Redaction” des vierten Evangeliums”, Tradition und Glaube. Das frühe Christentum in seiner Umwelt Festgabe für Karl Georg Kuhn zum 65. Geburtstag (red. K.G. Kuhn) (Göttingen: Vandehoeck & Ruprecht 1971) 343-356.
Turner, V., The Forest of Symbols. Aspects of Ndembu Ritual (Ithaca, NY: Cornell University Press 1967).
van Belle, G., „Double Entendre in the Gospel according to John”, Theology and Christology in the Fourth Gospel. Essays by the Members of the SNTS Johannine Writings Seminar (red. G. van Belle – J.G. van der Watt – P. Maritz) (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium 184; Leuven: Leuven University Press / Peeters 2005) 463-481.
von Wahlde U.C., The Gospel and Letters of John. II. Commentary on the Gospel of John (Eerdmans Critical Commentary; Grand Rapids, MI – Cambridge, U.K.: Eerdmans 2010).
Weiser, A., „Joh 13,12-20 – Zufügung eines späteren Herausgebers?”, Biblische Zeitschrift 12 (1968) 252-257.
Weiss, H., „Foot Washing in the Johannine Community”, Novum Testamentum 21 (1979) 298-325.
Wojciechowski, M., „La source de Jean 13.1-20”, New Testament Studies 34 (1988) 135-141.
Zumstein J., L’évangile selon saint Jean (13-21) (Commentaire du Nouveau Testament. Duxième série 4b; Genève: Labor et Fides 2007).
Licencja
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
