Dialogiczny kontekst dzieła sztuki. Próba odniesienia Władysława Stróżewskiego koncepcji dialektyki twórczości do wybranych przykładów współczesnej sztuki performansu i instalacji wideo

Rafał SOLEWSKI

Katedra Nauk o Sztuce, Wydział Sztuki, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, ul. Mazowiecka 43, 30-019 Kraków , Polska

Abstrakt

W artykule przybliżone zostały rozważania dotyczące intencjonalnego dzieła sztuki oraz dialogu przedstawione w Dialektyce twórczości Władysława Stróżewskiego, a następnie podjęto próbę zastosowania ich do interpretacji performansu Jerzego Beresia, instalacji Marka Mandersa, instalacji wideo Billa Violi oraz sztuki krytycznej Artura Żmijewskiego. Refleksja inspirowana rozważaniami Stróżewskiego o dialogiczności procesu twórczego pozwala dostrzec specyfikę intencjonalności performance i wskazać w działaniu Beresia nietypowe dla tej dziedziny esencjonalizm i afirmatywność. „Dar z siebie” czyniony przez twórcę interpretowany jest jako wykraczające poza jego osobistą narrację, czytelne w intencjonalnej konkretyzacji wezwanie do dialogu, w procesualnej instalacji Mandersa wyrażone za pomocą metafory. Na pozorność przypisywanego sztuce instalacji oderwania znaczącego od znaczonego wskazuje natomiast dialog Violi z innymi twórcami i ich dziełami, odsłaniający też obecność wartości sacrum w jego pracach. Ujęcie dialektyczne pozwala uchwycić moment stawania się instalacji jako osobnego dzieła. Interpretacja działań Żmijewskiego pokazuje, że sztuka krytyczna staje się sztuką społeczną, gdy eksponuje potrzebę dialogu, oraz że identyfikacja uniemożliwiającego zmianę braku dialogu może stać się intencjonalnym dopełnieniem dzieła w uprawianej przez tego artystę dziedzinie; ponadto interpretacja ta ujawnia, w jaki sposób dialog prowadzi do przemiany zbiorowości we wspólnotę przez odsłonięcie dobra i piękna. Przemyślenia autora artykułu prowadzą do konstatacji, że zasada służebności sztuki wobec idei pozostaje aktualna i urzeczywistniana jest również w dziełach współczesnych, rozumianych jako twór intencjonalny.

Słowa kluczowe:

Władysław Stróżewski, dialektyka, dialog, intencjonalne dzieło sztuki, performans, instalacja