Władza, przywództwo i siła polityczna w amerykańskim ruchu syjonistycznym w latach 1914-1920. W stulecie ustanowienia Brytyjskiego Mandatu Palestyny

Bożenna CHYLIŃSKA

Zakład Kultur i Literatur Ameryki Północnej, Instytut Anglistyki, Wydział Neofilologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Hoża 69, 00-681 Warszawa , Polska

Abstrakt

Pierwsza wojna światowa wyznaczyła Żydom amerykańskim ważną rolę na arenie międzynarodowej. Pozycja Stanów Zjednoczonych jako nowej globalnej potęgi oraz status finansowy społeczności żydowsko-amerykańskiej miały znaczący wpływ na udział Żydów z USA w radach i ciałach kolegialnych światowego żydostwa. Wojna i jej następstwa przyczyniły się do radykalnych zmian w ruchu syjonistycznym, który stał się wyznacznikiem pragmatycznego podejścia do wyzwań stojących przed diasporą żydowską. Pojawiła się nie tylko konieczność, ale i możliwość zjednoczenia wszystkich amerykańskich frakcji syjonistycznych w jednej organizacji posiadającej prężny aparat partyjny oraz wybitne przywództwo, które zrewitalizowało ruch i bardziej uwrażliwiło go na realizację jego głównego celu – ustanowienia dla narodu żydowskiego ojczyzny w Palestynie. Przywództwo Louisa D. Brandeisa okazało się przełomowym momentem w historii syjonizmu amerykańskiego dzięki połączeniu jego silnej osobowości ze spójną ideologią pragmatyzmu amerykańskiego i przyczyniło się do utworzenia najpotężniejszej organizacji syjonistycznej na świecie. Jedynym jej celem stało się wówczas skuteczne wprowadzenie w życie idei odbudowy Palestyny jako narodowej ojczyzny Żydów. Amerykanizacja syjonizmu, związana z praktycznymi przesłankami budowy państwa żydowskiego, stała się bezpośrednią przyczyną ostrego konfliktu władzy między Louisem Brandeisem a Chaimem Weizmannem, liderem europejskiego ruchu syjonistycznego. Był to również konflikt między promowaniem żydowskiego osadnictwa w Palestynie na zasadzie systemowego i metodycznego procesu ekonomicznego a implementacją syntezy wartości społeczno-etycznych i kulturowych, które w przekonaniu Weizmanna syjonizm powinien reprezentować. Artykuł omawia warunki polityczne, dzięki którym syjonizm amerykański zyskał władzę, prestiż oraz szerokie poparcie, a także analizuje okoliczności zorganizowanych i skutecznych zabiegów dyplomatycznych zarówno ze strony Syjonistycznej Organizacji Ameryki, jak i Światowej Organizacji Syjonistycznej. Zabiegi te doprowadziły do głośnego wyartykułowania oraz osiągnięcia wspólnego celu, najpierw poprzez deklarację Balfoura a następnie w wyniku konferencji w San Remo, podczas której ostatecznie powierzono Wielkiej Brytanii utworzenie tak zwanego Mandatu Palestyny. Deklaracja Balfoura oraz decyzje podjęte w San Remo stanowiły nieodzowne warunki wstępne ustanowienia narodowego państwa żydowskiego w Palestynie.

Słowa kluczowe:

syjonizm amerykański, Palestyna, Brandeis, Weizmann, deklaracja Balfoura, konferencja w San Remo, Brytyjski Mandat Palestyny