Masy i władza. Refleksje wokół filozofii społecznej José Ortegi y Gasseta

Krzysztof POLIT

Katedra Etyki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4/334, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Autor stara się odpowiedzieć na pytanie o aktualność krytycznych poglądów José Ortegi y Gasseta dotyczących egalitaryzmu oraz ustroju demokratycznego. Konkluzję artykułu stanowi teza, że brak punktów odniesienia w egalitarnym, demokratycznym społeczeństwie powoduje niepokojące zjawisko zanikania elit przy jednoczesnej ekspansji kategorii ilości i użyteczności. Naturalną konsekwencją tego zjawiska jest zanikanie jakościowego postrzegania świata i postępująca dominacja wartości ekonomicznych. Wszystko, co wykracza poza konkret i nie daje się zmierzyć, przestaje mieć znaczenie. Tendencjom tym towarzyszy założenie, że człowiek jest w stanie właściwie funkcjonować w jednowymiarowym, horyzontalnym świecie ilości. W oparciu o poglądy Ortegi y Gasseta założenie to należy uznać za fałszywe, ponieważ życie ludzkie ma charakter otwarty oraz nieprzewidywalny i właśnie dlatego powinno opierać się na pewnej hierarchii wartości czerpanych z tradycji. Wyrazicielem i nośnikiem tych wartości są duchowe elity społeczne. Ponieważ to one kierują społeczeństwem, ich zanik w procesie umasowienia spowoduje powszechny chaos.

Słowa kluczowe:

José Ortega y Gasset, władza, demokracja, masy społeczne, tradycja, elity społeczne