Obłąkani, idioci i ograniczenia ludzkiego rozumu. John Locke o ludzkiej głupocie

Adam GRZELIŃSKI

Katedra Historii Filozofii, Filozofii Systematycznej i Etyki, Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-1000 Toruń, Polska , Polska
https://orcid.org/0000-0002-4007-6507

Abstrakt

Artykuł omawia różne przejawy ludzkiej nierozumności, które John Locke poddaje analizie w Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego. Według Locke’a słabości ludzkiego rozumu mają charakter dwojaki: można je traktować zarówno jako naturalne niedoskonałości władz poznawczych, jak i jako choroby psychiczne, na przykład obłęd. Analizy Locke’a prowadzą do wniosku, że pojęcie natury ludzkiej nie ma jasno wytyczonych granic. Racjonalność, istotna cecha natury ludzkiej, pozostaje możnością i bywa urzeczywistniana w różnym stopniu. Dzieci, idioci i obłąkani zajmują specyficzne miejsce – są ludźmi, ale ich umysł funkcjonuje w ograniczony sposób. Okazuje się, że głupota jest trwale wpisana w naturę ludzką i może objawiać się jako niedojrzałość lub wada rozumu tak pojedynczych ludzi, jak i społeczeństw. Zadaniem filozofii jest nie tyle leczenie ludzkiego umysłu, ile zapobieganie jego chorobom. Z tej perspektywy pisma Locke’a dotyczące kwestii praktycznych, religijnych czy politycznych służą temu jednemu projektowi – zapobieżeniu nadmiernemu rozwojowi ludzkiej irracjonalności.

Słowa kluczowe:

John Locke, rozum, głupota, obłęd, tępota