Langage. Zdolność do władania językiem w świetle badań lingwistycznych, filozoficznych i literackich

Magdalena SAGANIAK

Zakład Metodologii Badań Literackich, Instytut Filologii Polskiej, Wydział Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa , Polska

Abstrakt

W tekście rozważane jest pojęcie langage, używane przez Ferdinanda de Saussure’a w opozycji do langue i parole. Zinterpretowane jest ono jako ludzka potencja tworzenia języka, czyli zdolność kreatywna, porównywalna do własności rozumności opisywanej przez Herdera i do pojęcia „energeia”, opisywanego przez Wilhelma Humboldta. Do opisu tej potencjalności wykorzystane zostały analizy noetyczno-noematyczne Husserla. Autorka zmierza do ukazania, że opisane przez Husserla zdolności do różnicowania aspektów własnego doświadczenia są wystarczające nie tylko do rozróżnienia świata wewnętrznego, świata zewnętrznego i konstrukcji świata obiektywnego, co było pierwotnym celem tego filozofa, ale także do wyjaśnienia genezy języka jako narzędzia świadomości. Następnie autorka ukazuje język poetycki jako rezultat pracy świadomości w jej szczególnej roli przesuwania granicy między poznaniem wewnętrznym a zewnętrznym, w szczególności między doświadczeniem subiektywnym a jego obiektywizacją w języku intersubiektywnym. W ostatniej fazie artykułu podjęte zostało zagadnienie stosunku myśli de Saussure’a do różnych typów relatywizmu.

Słowa kluczowe:

Ferdinand de Saussure, langue – parole – langage, logos, energeia, język poetycki, świadomość, relatywizm językowy, antyrelatywizm