Do naśladowania i ku przestrodze. Formy pamięci w epice historyczno-heroicznej Samuela Twardowskiego

Michał KURAN

Zakład Literatury Dawnej, Edytorstwa i Nauk Pomocniczych, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź , Polska

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest utworom Samuela Twardowskiego: Przeważna legacyja, Władysław IV król polski i szwedzki, Książę Wiśniowiecki Janusz oraz Wojna domowa i ma na celu identyfikację głównych obszarów, na których w tekstach tych ujawnia się problematyka pamięci, oraz prześledzenie sposobów funkcjonowania jej zróżnicowanych form. Główne obszary działania pamięci to: sztuka, bohater, czas, dydaktyzm, artefakt służący pamięci, destrukcja i niepamięć. Wskazać można w epice poety ze Skrzypny następujące elementy obrazujące to działanie: poezję jako nośnik pamięci; pamięć o doniosłych czynach bohaterów; wspomnienie zmarłego jako narzędzie komemoracji; tradycję modelowej postawy wodza i godnego miejsca walki; kulturę, postaci i wydarzenia antyczne jako źródło wzorców i przedmiot pamięci; pamięć historyczną; misję zachowania w zbiorowej pamięci doniosłych wydarzeń z przeszłości; pamięć o klęsce; historię niebędącą nauczycielką życia; pamięć cnoty; zapomnienie w relacji do cnoty; zapomnienie w relacji do przebaczenia; utratę pamięci jako utratę zmysłów; architekturę w relacji do pamięci; obraz święta w przestrzeni miejskiej; dokument jako nośnik pamięci; tradycję, pamiątkę; działanie ku przestrodze, palenie dokumentów; klęskę żywiołową; karę boską jak dowód pamięci o zbiorowym grzechu.

Słowa kluczowe:

pamięć, epika Samuela Twardowskiego, etos rycerski, historia i poezja w wieku XVII