Czyżby jednak zrozumienie konieczności...?

Dorota CHABRAJSKA

Instytut Jana Pawła II, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska

Abstrakt

Esej poświęcony jest analizie paraleli między Engelsowskim ujęciem wolności jako zrozumienia konieczności, wykorzystywanym przez totalitarny reżim komunistyczny w celu manipulacji społecznej, a narastającą w czasach współczesnych we wszystkich obszarach kultury Zachodu tendencją do wprowadzania coraz dalej idących regulacji formalnych (w szczególności prawnych) dotyczących decyzji podejmowanych przez jednostki zarówno w sferze publicznej, jak i w życiu prywatnym, a nawet osobistym. Zachodzące zmiany kulturowe skutecznie ograniczają pole działania wolnej woli i sprawiają, że wolność rozumiana w sensie tradycyjnym coraz częściej przeciwstawiana jest wartościom takim, jak różnorodność, sprawiedliwość społeczna czy inkluzywność, oraz dominującym w przestrzeni publicznej ideologiom i narracjom, na przykład tej na temat zmian klimatycznych. Podobnie jak w zakłada koncepcja wolności stworzona przez Engelsa, akt wolności traci zatem charakter ruchu „niesformalizowanego” i staje się elementem deterministycznego uniwersum, z którego poznaniem jest właściwie tożsamy.

Słowa kluczowe:

wolna wola, determinizm, Friedrich Engels, Václav Havel, kultura Zachodu, poznanie prawdziwościowe, godność ludzka, podmiotowość