Od fatalizmu do nadziei. Oswald Spengler, Arnold J. Toynbee i Samuel Huntington o zasadach rządzących historią

Jolanta KOLBUSZEWSKA

Katedra Historii Historiografii i Nauk Pomocniczych Historii, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 68, 90-136 Łódź , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest prezentacja elementów katastroficznych obecnych w historiozofii według Oswalda Spenglera, mających wpływ na kształt myśli euroatlantyckiej w dwudziestym stuleciu. Poglądy niemieckiego filozofa kultury wpisywały się w narastającą od połowy dziewiętnastego wieku falę pesymizmu historiozoficznego, któremu sprzyjały: trwający wówczas kryzys ekonomiczny, konflikty klasowe, wojny i rewolucje. W obliczu przemian dotychczasowego ładu społecznego coraz większą popularność zyskiwało przekonanie o opozycji między naturą a kulturą. Jądrem filozofowania o kulturze stało się podanie w wątpliwość wartości postępu i przeświadczenie o kryzysie współczesnego świata. Autor prac Zmierzch Zachodu oraz Człowiek i technika wieszczył rychły upadek kultury zachodniej. Był przekonany, że nieodłącznymi towarzyszami postępu są zło i regres. Jego koncepcje wpłynęły między innymi na takich myślicieli, jak Arnold J. Toynbee, autor Studium historii, czy Samuel Huntington, znany dzięki pracy Zderzenie cywilizacji. Autorka zarysowuje główne wątki historiozofii Spenglera, prezentuje podobieństwa i różnice między jego poglądami a wizjami Toynbeego i Huntingtona, akcentując przezwyciężenie przez nich bezalternatywnego, konsekwentnego i totalnego katastrofizmu niemieckiego filozofa.

Słowa kluczowe:

filozofia dziejów, pluralizm cywilizacyjny, kryzys zachodniej kultury, katastrofizm