Oswoić przypadek. Aprobowane i dyskredytowane sposoby przejęcia kontroli nad przypadkiem ukazane w Biblii Hebrajskiej

Joanna NOWIŃSKA

Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest prezentacja ukazanych w Biblii Hebrajskiej sposobów przejęcia kontroli nad zdarzeniami mającymi charakter przypadku. Przywołana zostaje procedura wyprzedzenia przypadku przez losowania za pomocą gōrāl – podejmowana w sytuacji podziału ziemi Izraela, posługi w Przybytku, wyboru zwierzęcia w Jom Kippur, prac na rzecz społeczności –asekuracja od przypadku poprzez przenoszenie odpowiedzialności na JHWH oraz manipulacja przypadkiem, na przykładzie pur z księgi Estery. Scharakteryzowane są starania o uzyskanie choćby częściowego rozpoznania przypadku za pomocą efodu, urim i tummim oraz odrzucane przez Biblię Hebrajską t^erāpîm i magia. Z przeprowadzonych analiz terminów i kontekstów (z odniesieniem do metod literackich i uwzględnieniem specyfiki kultury i języka) wyłania się stymulujące próby oswajania przypadku dążenie Izraelitów do utrzymania poczucia bezpieczeństwa, przekonanie o logice wydarzeń oraz wszechmocy Boga i Jego miłości do ludzi. Wniosek o niemożliwości manipulacji przypadkiem, przekraczającej przypadek transcendencji JHWH, jak i o kluczowym w próbach oswajania przypadku włączaniu wszystkich działań w przestrzeń relacji z Bogiem stymuluje do dalszych badań na temat proroctw jako innej kategorii – bo dotyczącej ochrony przed przypadkiem zakorzenionym w konsekwencjach niewłaściwych decyzji Narodu Wybranego.

Słowa kluczowe:

przypadek, los, efod, urim i tummim