Zdziwienie, intuicja, romantyzm. Wojtyła, Scheler, Wordsworth

Adam POTKAY

Abstrakt

W eseju podjęta została problematyka charakteryzującej nowoczesność antynomii, która rozwija się od czasów Williama Wordswortha oraz epoki romantyzmu, poprzez fenomenologiczną myśl Maxa Schelera (1874-1928), sięgając współczesnej myśli filozoficznej. Antynomia ta dotyczy stanowisk intuicjonizmu emocjonalnego i dyskursywnego racjonalizmu, które wysuwają wzajemnie przeciwstawne roszczenia w kwestii tego, co stanowi podstawę wartości moralnych oraz źródło poznania Boga. Chociaż Wojtyła dyskutuje z poglądem Schelera, według którego emotywizm etyczny stanowi wystarczającą podstawę etyki, jako poeta, a także jako filozof, docenia intuicję moralną oraz rolę intuicji w poznaniu Boga, w szczególności zaś doświadczenie zdziwienia czy też poczucia głębokiego szacunku dla naturalnego porządku rzeczy. Myśl Wojtyły zbiega się w tym punkcie z poglądem Schelera – a w istocie nawet z myślą Tomasza z Akwinu, oraz z intuicjami poetów romantycznych, w tym Wordswortha, który wartość moralną wyprowadzał z intuicji i głosu wewnętrznego. Jeśli nawet – w przekonaniu Wojtyły – intuicjonizm emocjonalny nie jest stanowiskiem pozwalającym zbudować system filozoficzny jako taki, to dopuszcza on ograniczoną rolę momentów intuicji emocjonalnej jako „niezmiernie ważnych, twórczych i wzbogacających”.

Tłumaczenie Dorota Chabrajska