W stronę personalistycznej doktryny prawnej. Implikacje antropologii i etyki Tadeusza Stycznia SDS i kard. Karola Wojtyły dla nauki prawa
Michał RUPNIEWSKI
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, ul. Kopcińskiego 8/12, 90-232 Łódź , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1701-5204
Abstrakt
Niniejszy artykuł stawia sobie za cel operacjonalizację ustaleń antropologii filozoficznej i etyki kard. Karola Wojtyły i Tadeusza Stycznia SDS w kierunku użyteczności dla nauki prawa. Ostatecznym celem takich badań jest wypracowanie w oparciu o myśl słynnych lubelskich filozofów personalistycznej doktryny prawnej, użytecznej w kontekstach legislacji i stosowaniu prawa. Niniejszy artykuł realizuje zasadniczo dwa cele. Pierwszym z nich jest odnalezienie personalistycznego sensu prawa, a drugim przedstawienie opisu wspólnoty prawnej wyłaniającej się z tegoż sensu. Cele te realizowane są w trzech krokach. Część pierwsza ma charakter wstępny i odnosi podejście prezentowane w artykule do teorii prawa naturalnego, druga poświęcona jest personalistycznemu sensowi prawa i stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, jak podmiotowość człowieka znajduje odzwierciedlenie w prawie. Część trzecia dotyczy obrazu wspólnoty prawnej, który wyłania się z personalistycznego ujęcia sensu prawa. Ideami przewodnimi takiej wspólnoty są godność osoby ludzkiej oraz solidarność z każdym człowiekiem.
Słowa kluczowe:
prawo, personalizm, Tadeusz Styczeń, Karol WojtyłaBibliografia
Alexy, Robert. Begriff und Geltung des Rechts. Baden-Baden: Karl Alber Verlag, 1992.
Bioy, Xavier. Le concept de personne humaine en droit public. Recherche sur le sujet des droits fondamentaux, Paris: Dalloz, 2003.
Chauvin, Tatiana. Homo iuridicus: Człowiek jako podmiot prawa publicznego. Warszawa: C.H. Beck, 2014.
Ciszewski, Wojciech. “Republikańskie odczytanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Przegląd Konstytucyjny 4 (2017): 5–32.
Dworkin, Roland. Justice for Hedgehogs. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2013.
Finnis, John. Prawo naturalne i uprawnienia naturalne. Translated by Karolina Lossman. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC, 2001.
Gałkowski, Jerzy W. “Prawo naturalne w ujęciu Karola Wojtyły – Jana Pawła II.” Roczniki Filozoficzne 49–50, no. 2 (1991–1992): 85–110.
Gewirth, Alan. “Rights and Virtues.” The Review of Metaphysics 38, no. 4 (1985): 739–62.
Glinkowski, Witold. “Godność jako odpowiedź, której osoba udziela osobie.” Ethos 37, no. 1 (145) (2024): 39–56.
Habermas, Jürgen. Uwzględniając Innego. Studia do teorii politycznej. Translated by Adam Romaniuk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
Jesiołowski, Kamil. Prawny moralizm w liberalnej demokracji. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2024.
Jeutner, Valentin. The Reasonable Person: A Legal Biography. Cambridge: Cambridge University Press, 2024.
Krajewski, Kazimierz. Etyka jako filozofia pierwsza. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2006.
Legendre, Pierre. La Fabrique de l’homme occidental, Paris: Mille et une nuits, 2014.
Lukina, Anna. “The Problem of Evil Law.” In Research Handbook on the Politics of Constitutional Law. Edited by Mark Tushnet and Dimitry Kochenov. Cheltenham: Edward Elgar, 2023.
May, James R., and Erin Daly. Advanced Introduction to Human Dignity and Law. Cheltenham and Northampton, Massachusetts: Edward Elgar, 2020.
Mazurek, Franciszek J. Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2001.
Picker, Eduard. Godność człowieka a życie ludzkie. Translated by Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2007.
Piechowiak, Marek. Dobro wspólne jako fundament porządku konstytucyjnego. Warszawa: Biuro Trybunału Konstytucyjnego, 2012.
Piechowiak, Marek. Filozofia praw człowieka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1999.
Possenti, Vittorio. Osoba nową zasadą. Translated by Jarosław Merecki. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2017.
Potrzeszcz, Jadwiga. “Godność człowieka w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego.” Roczniki Nauk Prawnych 15, no. 1 (2005): 27–49.
Rau, Zbigniew. “Pięć tez twardogłowego liberała, czyli jak z własnej zgody wyprowadzić posłuszeństwo państwu i prawu.” In Filozofia polityczna po roku 1989. Edited by Justyna Miklaszewska and Jakub Szczepański. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Rawls, John. Teoria sprawiedliwości. Translated by Maciej Panufnik, Jarosław Pasek, and Adam Romaniuk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
Rupniewski, Michał. Human Dignity and the Law: A Personalist Theory. Abington and New York: Routledge, 2022.
Rupniewski, Michał. “Human Dignity as Law’s Foundation: An Outline of a Personalist Jurisprudence.” In The Inherence of Human Dignity. Volume 1. Foundations of Human Dignity. Edited by Angus J.L. Menuge and Barry W. Bussey. London and New York: Anthem Press, 2022.
Rupniewski, Michał. “Ujęcie solidarności w ‘Osobie i czynie’ Karola Wojtyły: Analiza krytyczna i próba rozwinięcia.” Myśl polityczna 10, no. 4 (2021): 33–54.
Rupniewski, Michał. “Understanding Fundamental Rights: The Role of Conscience.” Supreme Court Law Review: Second Series 113 (2023): 71–92.
Scanlon, T. M. What we Owe to Each Other. Cambridge, Massachusetts, and London: The Belknap Press of Harvard University Press, 1998.
Styczeń, Tadeusz. “Człowiek w polu odpowiedzialności za siebie i drugich.” Communio 2, no. 2 (8) (1982): 45–69.
Styczeń, Tadeusz. “Dlaczego obrona życia nienarodzonego?” In Styczeń, Dzieła zebrane. Vol. 5. Człowiek darem. Edited by Cezary Ritter. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL and Instytut Jana Pawła II KUL, 2014.
Styczeń, Tadeusz. “Filozoficzna koncepcja prawa naturalnego.” Analecta Cracoviensia 1 (1969): 297–320.
Styczeń, Tadeusz. “Moralność – wyróżnik człowieka.” In Styczeń, Dzieła zebrane. Vol. 3. Objawiać osobę. Edited by Alfred M. Wierzbicki. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL and Instytut Jana Pawła II KUL, 2013.
Styczeń, Tadeusz. “Problem możliwości etyki jako empirycznie uprawomocnionej i ogólnie ważnej teorii moralności: Studium metaetyczne; Rozprawa habilitacyjna.” In Styczeń, Dzieła zebrane. Vol. 2. Etyka niezależna. Edited by Kazimierz Krajewski. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL and Instytut Jana Pawła II KUL, 2012.
Supiot, Alain. Homo juridicus: Essai sur la fonction anthropologique du Droit. Paris: Le Seuil, 2009.
Szostek, Andrzej. “Od samostanowienia do daru z siebie i uczestnictwa: O Karola Wojtyły / Jana Pawła II koncepcji wolności.” Nauka, no. 3 (2005): 35–47.
Waldron, Jeremy. “How Law Protects Dignity.” The Cambridge Law Journal 71, no. 1 (2015): 200–22.
Walsh, David. The Priority of the Person. Notre Dame, Indiana: University of Notre Dame Press, 2020.
Wierzbicki, Alfred M. Osoba i moralność: Personalizm w etyce Karola Wojtyły i Tadeusza Stycznia. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2021.
Wojciechowski, Bartosz. Tożsamość narracyjna jako warunek autentycznej podmiotowości prawnej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023.
Wojtyła, Karol. Człowiek w polu odpowiedzialności. Lublin: Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin 1991.
Wojtyła, Karol. Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2015.
Wojtyła, Karol. “Osoba i czyn.” In Wojtyła, “Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2011.
Wojtyła, Karol. “Osoba ludzka a prawo naturalne.” Roczniki Filozoficzne 18, no. 2 (1970): 53–59.
Wojtyła, Karol. “Osoba: podmiot i wspólnota.” In Wojtyła, “Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2011.
Wojtyła, Karol. “Podmiotowość i ‘to, co nieredukowalne’ w człowieku.” In Wojtyła, “Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2011.
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki, ul. Kopcińskiego 8/12, 90-232 Łódź https://orcid.org/0000-0002-1701-5204
