Josepha Sauveura akustyczna teoria dźwięku muzycznego

Miłosz ALEKSANDROWICZ

Katedra Polifonii Religijnej, Instytut Muzykologii, Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska
https://orcid.org/0000-0001-7047-5827

Abstrakt

W artykule omówiona została nowatorska teoria dźwięku muzycznego, którą Joseph Sauveur (1653-1716), jeden z „ojców współczesnej akustyki muzycznej”, zaprezentował w roku 1701 w paryskiej Akademii Nauk. Zarysowano miejsce owej teorii w dziejach myśli naukowej i muzycznej siedemnastego i osiemnastego wieku, ukazano jej powiązania z praktyką i teorią muzyki tego czasu, zaakcentowano metodologiczne nowatorstwo badań prowadzonych przez francuskiego uczonego oraz przełomowość wypracowanych przez niego konkluzji, które przewartościowały dotychczasowe kanony myśli muzycznej, a także ukazano wpływ jego dokonań na dalszy rozwój akustyki. Po omówieniu i skonfrontowaniu ze sobą dwóch wzajemnie wykluczających się idei, z których wyrósł zamysł Sauveura (odniesienia do naturalnych wzorców obecnych w przyrodzie i świadomej rezygnacji z takiego odniesienia), zaprezentowano główne założenia jego teorii: ustalenie punktu odniesienia dla określenia wysokości wszystkich stosowanych w praktyce muzycznej dźwięków (franc. son fixe), stworzenie precyzyjnych jednostek miary określającej wielkość interwałów (meridy i eptameridy), opracowanie nowej metody dodawania i odejmowania interwałów za pomocą działań logarytmicznych, sformułowanie śmiałej, jak na owe czasy, teorii wewnętrznej złożoności dźwięku muzycznego (w którym wyróżnić można ton podstawowy i alikwoty) oraz nowego systemu muzycznego. Hermeneutyczna analiza przedstawionych faktów wskazuje na konieczność zmiany utrzymującego się w wielu pracach naukowych z zakresu teorii muzyki jednostronnego postrzegania dokonań Sauveura. Nie ma wątpliwości, że dokonania autora Principes d’acoustique et de musique wywarły znaczący wpływ na myśl muzyczną osiemnastego wieku i winny być rozpatrywane nie tylko na płaszczyźnie nauk matematyczno-fizycznych, ale również na polu teorii muzyki i sztuki muzycznej.

Słowa kluczowe:

muzyka, teoria muzyki, akustyka, Joseph Sauveur, XVIII wiek, Francja, myśl muzyczna, oświecenie, dźwięk