Aksjomaty i mistyfikacje, czyli o świetle i ciemnej stronie poznania. Szkic do portretu Juliana Ochorowicza

Agata SKAŁA

Zakład Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski, Instytut Filologii Polskiej, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4a, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Chociaż z technicznej myśli naukowej Juliana Ochorowicza (1850-1917) korzysta cały cywilizowany świat, w świadomości współczesnych nie pojawia się jego nazwisko jako genialnego konstruktora i pomysłodawcy idei naukowych. Celem artykułu jest przedstawienie badań dotyczących charakteru i znaczenia działalności naukowej tego wszechstronnego uczonego – teoretyka pozytywizmu i pisarza. Ochorowicz zyskał za życia uznanie wielu światowych towarzystw psychologicznych – w Wielkiej Brytanii, Nowym Jorku, Paryżu, Kolonii, Berlinie, Budapeszcie i Lipsku. W Polsce środowiska naukowe przyjmowały prace Ochorowicza (również te z obszaru nowych technologii) pobłażliwie lub skazywały je na dyskwalifikację, a samego uczonego na wykluczenie. Istnieje potrzeba zweryfikowania fałszywych ustaleń na temat istoty prac twórczych Ochorowicza, kojarzonych błędnie z romantyzmem, szarlatanerią czy brakiem naukowej poprawności. Postrzega się nader często Ochorowicza przez pryzmat okultyzmu i hipnologii, łącząc nazwisko autora rozprawy O sugestii myślowej przede wszystkim ze spirytyzmem. Ze wstępnych rozpoznań wynika, że Ochorowicz był rzecznikiem scjentyzmu i racjonalizmu, a jego ustalenia badawcze są ściśle naukowe.

Słowa kluczowe:

Julian Ochorowicz (1850-1917), filozofia pozytywna, ethos poznania, mediumizm, spirytyzm, aksjologia