Konsternująca realność. Problem z pojęciem kobiecości w kontekście odwołania do doświadczenia

Marzena ADAMIAK

Zespół Badawczy Psychoanalizy i Badań nad Kategorią Gender w Filozofii, Instytut Filozofii i Socjologii, Polska Akademia Nauk, ul. Nowy Świat 72, p. 227, 00-330 Warszawa , Polska

Abstrakt

Zamierzeniem artykułu jest refleksja nad kategorią doświadczenia oraz sposobami jej funkcjonowania w filozoficznych dyskursach związanych ze współczesnymi koncepcjami kobiecości. Pomimo silnej krytyki pojęcia doświadczenia we współczesnej filozofii, a zwłaszcza teoriach postmodernistycznych, odczytuję je jako nadal silnie uwikłane w rozważania o podmiotowości. Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób kategoria doświadczenia współgra z innymi ważnymi dla filozofii podmiotu kategoriami, takimi jak inność czy różnica, przywołuję dyskusję na temat kobiecej podmiotowości, która toczy się na gruncie fenomenologii oraz fenomenologicznej krytyki feministycznej. Odnoszę się przy tym do wybranych wątków myśli Emmanuela Lévinasa, Simone de Beauvoir, Iris Marion Young i Rosi Braidotti. Szczególnie interesująca w tym kontekście wydaje się koncepcja podmiotu nomadycznego wypracowana przez Braidotti, mimo że koncepcja ta nie ma charakteru w oczywisty sposób fenomenologicznego.

W książce Podmioty nomadyczne. Ucieleśnienie i różnica seksualna w feminizmie współczesnym Rosi Braidotti konstruuje podmiotowość kobiecą opartą na potrójnym modelu różnicy seksualnej, realizującą się na płaszczyźnie zarówno historycznej, jak i jednostkowej. Szczególne miejsce w mojej analizie zajmuje refleksja nad sposobem identyfikacji kobiecości przez Braidotti na każdym poziomie konstruowanego przez nią modelu nomadycznego podmiotu kobiecego. Strategią dyskursywną, którą obiera Braidotti, jest zapętlanie i repetycja, nie jest zatem łatwo odnaleźć klarowne wyjaśnienie tego procesu w samym tekście, istnieje w nim jednak pewien stały element pojawiający się w opisach kobiecej identyfikacji, a jest nim „doświadczenie”.

Słowa kluczowe:

feminizm, strategiczny esencjalizm, podmiot nomadyczny, kobiecość, doświadczenie