Osoba – substancja – relacja. Antonio Rosmini jako prekursor personalizmu europejskiego

Ks. Robert SKRZYPCZAK

Papieski Wydział Teologiczny, Collegium Joanneum, ul. Dewajtis 3, 01-815 Warszawa , Polska

Abstrakt

Wielkim projektem intelektualno-duchowym Antonia Rosminiego było zbudowanie zwartego i dojrzałego „systemu prawdy” obejmującego syntezę myślenia filozoficznego i teologicznego. W systemie myślowym Rosminiego rozpoznanie człowieka jako osoby jest możliwe jedynie w porządku bytowym. Rosmini uznawał kategorię osoby za najbardziej znaczące osiągnięcie w całej historii filozofii. Zamierzał przede wszystkim do tego, by dokładnie ją zdefiniować. Osoba stanowi według niego najwyższą zasadę ludzkich działań, której wszystko inne musi podlegać. Podejścia Rosminiego nie da się jednakże zrozumieć bez bezpośredniego odwołania się do chrześcijańskich koncepcji łączących osobę-człowieka z Trój-osobowym Bogiem. Im bardziej osoba żyje w relacji, tym mocniej potwierdza swoją tożsamość. Tomasz z Akwinu jedynie Osoby Boskie określał mianem relacji subsystentnych. Antonio Rosmini miał odwagę zastosować kategorię relacji subsystentnej do opisania statusu osobowego człowieka. Swą walką o osobę Rosmini zdołał położyć fundament pod rozwijający się w kolejnym pokoleniu personalizm. W personalistycznej koncepcji Rosminiego chodziło nie tylko o zbudowanie możliwie najpełniejszej definicji osoby, ale i o wykazanie, że cały wszechświat ontologicznie koncentruje się w osobie. Choć sam Rosmini nie posługiwał się tym określeniem, ani też nie uzurpował sobie prawa do podobnego tytułu, to jednak uwzględniając jego absolutnie pionierski wysiłek nadania pojęciu osoby centralnego miejsca w nowym systemie naukowym, należy Antonia Rosminiego uznać za ojca personalistycznej inspiracji w Europie.

Słowa kluczowe:

osoba, inteligentny podmiot, relacja subsystentna, personalizm, system prawdy, miłość intelektualna, nowa osobowość w Chrystusie