Osoba. (Jeszcze) problem czy (już) ślepy zaułek współczesnej psychologii?

Joanna TRZÓPEK

Zakład Komunikacji Społecznej i Badań Podstawowych w Psychologii, Instytut Psychologii Stosowanej, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński, ul. Łojasiewicza 4, 30-348 Kraków , Polska

Abstrakt

Pojęcie osoby – jako różne od pojęcia człowieka czy pojęcia jednostki – we współczesnej psychologii naukowej niemal nie występuje, czerpie ono bowiem swoje specyficzne znaczenie z antropologii filozoficznej. W psychologii zaznaczyło swoją obecność przede wszystkim w nurtach nienaturalistycznych, takich jak psychologia humanistyczna czy egzystencjalna. Konceptualizacja osoby w tych ostatnich, zwłaszcza u Rogersa i Frankla, stała się więc punktem wyjścia artykułu. W dalszej jego części odnoszę te dwa – dość zresztą odrębne – rozumienia osoby do wybranych aspektów współczesnego mainstreamu psychologii, a więc do psychologii osobowości, poznawczej, społecznej i neuronauki. Pojawiają się istotne pytania dotyczące z jednej strony możliwości takiej redefinicji pojęcia osoby, która pozwoliłaby wykorzystywać je w szeroko rozumianych badaniach empirycznych uprawianych w ramach podejścia naturalistycznego. Z drugiej jednak strony zwraca uwagę kwestia granic takiej redefinicji, należy bowiem zachować ostrożność, by nie zatracić w ten sposób tego, co w pojęciu osoby jest najistotniejsze.

Słowa kluczowe:

osoba, samoregulacja, moralna fenomenologia, procesy automatyczne i kontrolowane