Kategoria osoby w kontekście kognitywistyki

Paweł POCZOBUT

Zakład Epistemologii i Kognitywistyki, Wydział Historyczno-Socjologiczny, Uniwersytet w Białymstoku, Plac Uniwersytecki 1, 15-420 Białystok , Polska

Abstrakt

Osoba jest podstawową kategorią badawczą etyki i antropologii filozoficznej. Od kilkunastu lat pojawiają się również prace zaliczane do szeroko rozumianej kognitywistyki, w których obiektem badań jest osobowy wymiar człowieka. Powstaje pytanie: Czy metody badawcze kognitywistyki pozwalają na analizę procesów tworzących osobowy poziom organizacji systemów poznawczych? A jeśli tak, to jaka koncepcja osoby jest przez nie implikowana? Czy wyniki badań kognitywistycznych pozwalają na ogłoszenie „śmierci osoby”? W artykule staram się wykazać, że chociaż rozwój kognitywistyki wymusza rewizję podstawowych kategorii potocznych i filozoficznych, takich jak umysł, świadomość, poznanie czy wolna wola, nie prowadzi on jednak do prostej eliminacji kategorii osoby. Umożliwia natomiast odkrycie subosobowych (neuroobliczeniowych) mechanizmów leżących u podstaw procesów charakterystycznych dla wymiaru osobowego, prowadząc tym samym do swoiście rozumianej naturalizacji kategorii osoby.

Słowa kluczowe:

osoba, kognitywistyka, świadomość, mechanizmy poznawcze, emergencja, redukcja, eliminacjonizm