O konsekwencjach dwuznaczności terminu „tożsamość osobowa”. Uwagi po lekturze książki Grażyny Osiki Tożsamość osobowa w epoce cyfrowych technologii komunikacyjnych

Agnieszka LEKKA-KOWALIK

Katedra Metodologii Nauk, Instytut Filozofii Teoretycznej, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska

Abstrakt

Grażyna Osika w swej książce omawia konteksty kształtowania się społeczeństwa komunikacyjnego, naturę technologii cyfrowych, koncepcje tożsamości oraz wpływ technologii cyfrowych na tożsamość osobową, by ostatecznie na tej podstawie zbudować komunikacyjny model tożsamości osobowej. Programowe ignorowanie metafizyki i zamknięcie się w filozofii świadomości staje się jednakże źródłem zasadniczych trudności. Po pierwsze, niekiedy trudno jest ustalić, czy Osika pisze o faktycznej tożsamości człowieka, o własnym rozumieniu (wiedzy), „kim jestem”, o poczuciu tożsamości, o budowaniu własnej tożsamości, o czynnikach, które wpływają na budowanie tożsamości, czy o terminie „tożsamość człowieka” i pojęciu tożsamości człowieka. W książce natomiast chodzi naprawdę o wpływ technologii cyfrowych na budowanie się tożsamości w sensie nabywania przez człowieka określonych cech. Tego właśnie dotyczy komunikacyjny model tożsamości, który konstruuje Osika. Po drugie, Osika podkreśla, że punktem wyjścia budowania tożsamości osobowej jest doświadczenie własnego istnienia i że owo „jestem” jest otwarte na rozmaite konstrukcje siebie. Nie wyciąga natomiast konsekwencji z cytowanego przez siebie rozróżnienia Piotra Olesia: pytania o to, kim jestem (metafizyka) i o to, jaka jestem (psychologia, socjologia itd.). Słuszne jest twierdzenie, że mogę konstruować siebie i podlegam wpływom techniki i środowiska – ale jedynie w aspekcie cech; gdy chodzi o odpowiedź, kim jestem ze swej istoty, nie ma żadnych możliwości konstruowania siebie. Nie jestem tygrysem czy ptakiem, ale osobą – bytem racjonalnym i wolnym, a zarazem spontencjalizowanym; i takie właśnie rozumienie osoby daje fundament zaproponowanemu przez Osikę komunikacyjnemu modelowi tożsamości. Dla ostatecznego uzasadnienia tez Osiki należy więc sięgnąć do metafizyki klasycznej.

Słowa kluczowe:

osoba, tożsamość, tożsamość osobowa, społeczeństwo komunikacyjne, technologie cyfrowe, komunikacyjny model tożsamości osobowej, metafizyka klasyczna