Tradycja – pamięć – partycypacja. Kilka uwag po lekturze artykułu Sławomira Kapralskiego Milczenie – pamięć – tożsamość. Fantazmat „Cygana” i ambiwalencja nowoczesności

Przemysław ROTENGRUBER

Zakład Etyki Gospodarczej, Instytut Kulturoznawstwa, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Szamarzewskiego 89A, 60-568 Poznań , Polska

Abstrakt

Inspiracją do napisania artykułu był tekst Sławomira Kapralskiego zatytułowany Milczenie – pamięć – tożsamość. Fantazmat „Cygana” i ambiwalencja nowoczesności („Ethos” 29(2016) nr 1(113), s. 185-202). Podzielając troskę Kapralskiego o losy wspólnoty narodowej obecnej w Europie od niepamiętnych czasów, autor artykułu podaje w wątpliwość diagnozę dotyczącą jej położenia politycznego. Przedmiotem polemiki są argumenty Kapralskiego odnośnie do trwałości romskiej pamięci; roli historii jako nauczycielki życia, skutecznie rywalizującej z romskim obyczajem (romanipen); a wreszcie umiejętności (i chęci) uczestnictwa Romów w debacie z innymi narodami na temat wspólnej przeszłości. Celem artykułu jest wykazanie, że sposób rozpamiętywania historii przez Romów pozornie tylko upodabnia ich do innych zbiorowości. O ile pamięć społeczna Romów zachowuje porównywalną trwałość, o tyle okazują się oni niezdolni do zamiany owej pamięci w pamięć kulturową. W wyniku tego Romowie, zamiast wyciągać wnioski z własnych doświadczeń, puszczają je w niepamięć. Podobnie ma się sprawa z ich uczestnictwem w dyskursie historiograficznym. To prawda, że historia Romów bywa (symbolicznie) zawłaszczana bądź unieważniana przez ich otoczenie polityczne. Odpowiedzialność za ten stan rzeczy ponoszą jednak oni sami. Nieobecni nie mają bowiem racji.

Słowa kluczowe:

tradycja, historia, pamięć społeczna, pamięć kulturowa, spójność wewnętrzna, wrażliwość empiryczna