Nietzsche jako Anty-Sokrates?

Stanisław GROMADZKI

Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa , Polska

Abstrakt

W artykule podejmuję problematykę identyfikacji Nietzschego z wykreowanymi postaciami jako elementami konstytuującymi jego filozofię i decydującymi o jego rozwoju duchowym. Szczególne znaczenie w szeregu utożsamień, odznaczających się własną dynamiką, przypisuję wizerunkowi Sokratesa. Sam Nietzsche nie jawi się ani jako zwykły naśladowca Sokratesa, ani jako jego zdecydowany przeciwnik. Nawet jeśli niekiedy stworzony przez Nietzschego Sokrates jest oceniany negatywnie, choćby jako ucieleśnienie typu człowieka teoretycznego, typu dekadenta, to jednocześnie może aspirować do roli człowieka tragicznego, uprawiającego muzykę. Dzięki postaci Sokratesa Nietzsche podejmuje analizę kondycji nauki, takich zjawisk jak moralność czy dekadentyzm. Ukazuje zarazem, jak złożoność jego relacji z własnym bohaterem decyduje o niejednoznaczności wizerunku samego Nietzschego jako filozofa, tyleż człowieka teorii, co ironisty i filozofa życia.

 

Niniejszy tekst stanowi zmodyfikowaną i poszerzoną wersję referatu, który wygłosiłem we wrześniu 2004 roku na VII Polskim Zjeździe Filozoficznych w Szczecinie.

Słowa kluczowe:

Nietzsche, Sokrates, wizerunek, kreacja, dekadentyzm, ironia, tożsamość