Michel Foucault – autowizerunek filozofa

Paweł BYTNIEWSKI

Zakład Antropologii Kulturowej, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Collegium Humanicum, p. 137, pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Tworzenie przez filozofów wizerunków filozofa jest jednym z najstarszych sposobów problematyzacji samej filozofii. W wizerunkach tych odzwierciedla się najczęściej zarówno pewna koncepcja filozofowania, koncepcja specyfiki i miejsca filozofii w kulturze intelektualnej, jak i projekt jej uczestnictwa w szerszym kontekście realiów życia społecznego. To dlatego filozofowie tworzą wizerunki filozofa wedle różnych zamysłów i wizerunkom tym przypisują wielorakie role tak w samej filozofii, jak i poza nią. Odpowiedź na pytanie: „Czym jest filozofia?”, splata się w nich z wolą udziału filozofii w życiu.

Na czym polega oryginalność problematyzacji tych kwestii u Foucaulta? Nie ma spójnej odpowiedzi na to pytanie, przynajmniej takiej, która tworzyłaby jeden wizerunek Foucaulta-filozofa. Zawiłe strategie uników i otwartych batalii, przekonanie, że każda obca, lecz wartościowa myśl to wyzwanie, poszukiwanie ascetycznej formy dla własnego stylu w połączeniu z zamiłowaniem do barokowych form literackich Jorge Louisa Borgesa czy Raymonda Roussela – to nie wszystkie kontrasty i zawiłości, jakie możemy znaleźć w pismach i wypowiedziach Foucaulta. W jaki sposób akt myśli, może nabrać sensu odkrycia siebie? W jaki sposób pisanie może zmienić sposób bycia autora? Foucault w odpowiedziach na te pytania chce być zawsze o krok dalej niż postępujący za nim komentatorzy – adherenci i przeciwnicy – chce zachować przywilej pierwszego, miarodajnego komentatora własnych słów i czynów. To dlatego w geście obronnym tłumi pytania kierowane w przestrzeń jego własnego „ja”: „Nie pytajcie mnie kim jestem, ani nie mówcie mi, bym pozostał taki sam: jest to moralność stanu cywilnego; rządzi ona naszymi dokumentami. Niechże zostawi nam swobodę, kiedy mamy pisać”.

Słowa kluczowe:

Michel Foucault, wizerunek filozofa, sens odkrycia siebie, krytyka, twórczość, akt myśli