Od inteligencji do klasy średniej. „Dzieje” ethosu inteligenckiego w filmie polskim po 1989 roku

Mariola MARCZAK

Zakład Filmu, Telewizji i Nowych Mediów, Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, ul. Kurta Obitza 1, 10-725 Olsztyn , Polska

Abstrakt

Inteligencja w społeczeństwach Europy Zachodniej pełni funkcje kulturotwórcze, które charakteryzowane są przez pewien zbiór wartości wywiedzionych z oświecenia (imperatyw dążenia do prawdy, krytycznej oceny rzeczywistości, niezależności intelektualnej i politycznej). W Polsce warstwa ludzi wykształconych, na której ciąży obowiązek przekraczania partykularnych interesów i przyjmowania odpowiedzialności za zbiorowość, kształtowała się w okresie romantyzmu i utraty niepodległości, dlatego też najistotniejsze elementy ethosu polskiej inteligencji wywodzą się z tego nurtu kulturowego i pozostają w ścisłym związku z tradycją niepodległościową. W okresie po transformacji ustrojowej inteligencja polska została poddana szczególnej presji, której efektem była jej wielotorowa transformacja; modyfikacji ulegał również ethos inteligencki zastępowany ethosem klasy średniej. Kino tego okresu, rozpatrywane całościowo dokumentuje ten proces w wielu istotnych aspektach.

Słowa kluczowe:

inteligencja, intelektualiści, klasa średnia, ethos, obraz, kino polskie, socjologia filmu