Oblicza władzy. Graficzne i audiowizualne wizerunki pierwszych sekretarzy KC PPR/PZPR w Polsce Ludowej (1944-1989)

Mariusz MAZUR

Zakład Historii Najnowszej, Instytut Historii, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4a, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Wizerunki pierwszych sekretarzy KC PPR/PZPR kreowane przez propagandę jako sztuczne twory w ciągu 45 lat istnienia Polski Ludowej różniły się w niemal wszystkich aspektach. Przedstawienia graficzne i audiowizualne były jedynie dopełnieniem całościowego obrazu polityków, nie oddawały bowiem warstwy ideologicznej ani przekonań aksjologicznych. Z tego powodu same fotografie nie mówią nic o ustroju ani o promowanych przezeń poglądach. Dostarczają za to informacji na temat wyglądu poszczególnych postaci, ich relacji z otoczeniem, a także symboli, jakimi się otaczały. Znacznie więcej można wyczytać z kronik filmowych.

Analizie poddano siedem wizerunków kolejnych pierwszych sekretarzy. Niektórzy z nich (Bierut, Gierek, Jaruzelski) stosowali zabiegi perswazyjne i manipulacyjne w celu wykreowania swojego obrazu. Inni (Ochab, Kania, Rakowski) rządzili zbyt krótko i w okresach przesileń politycznych, co uniemożliwiało im autopromocję. Dla jednych tworzenie pozytywnego wizerunku było działaniem istotnym (Bierut, Gierek), dla innych zaś przymusem, któremu się podporządkowywali (Jaruzelski), ale już na przykład Gomułka wydaje się niezainteresowany własnym wizerunkiem. Środki i metody wykorzystywane do tworzenia obrazu postaci zmieniały się wraz z rozwojem nośników informacji. Wiele konwencji funkcjonowało jednak w odniesieniu do wszystkich polityków, ale też wiele było i jest wykorzystywanych bez względu na reżim polityczny: totalitaryzm, autorytaryzm czy demokrację.

Słowa kluczowe:

pierwsi sekretarze KC PPR/PZPR, kreowanie wizerunku, kronika filmowa, portrety