Między jawnym a ukrytym Wizerunek człowieka (āberu) w kulturze perskiej

Magdalena RODZIEWICZ

Zakład Iranistyki, Wydział Orientalistyczny, Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza pojęcia wizerunku (w języku perskim określanego terminem „āberu”) w kulturze Iranu. W pracy wykorzystano różnego typu materiały źródłowe w języku perskim, w tym teksty doktryny szyickiej, oraz perską poezję mistyczną.

Biorąc pod uwagę charakterystyczną cechę irańskiej kultury, którą jest postrzeganie rzeczywistości jako przestrzeni dwuwymiarowej, przejawiającej się zarówno w wymiarze jawnym, jak i ukrytym (w języku perskim określanej jako zaher i baten), należy zwrócić uwagę na to, że prawda często bywa postrzegana w jako coś ukrytego i otoczonego warstwami pozorów. Podobnie człowiek, stanowiąc część boskiej rzeczywistości, opisywany jest jako mający wewnętrzny, stabilny i cenny rdzeń, otoczony zmienną i widoczną powierzchownością. W związku z tym bardzo silnie zakorzenione w kulturze Iranu pojęcie āberu (oznaczające również reputację czy dobre imię) można interpretować jako zasłonę, która te dwie przestrzenie w człowieku oddziela. Główne zadanie aberu należy zatem zdefiniować jako ochronę wewnętrznego „ja” człowieka przed kontaktem ze światem zewnętrznym. Zerwanie zasłony aberu jest w kulturze Iranu rozumiane jako zniszczenie dobrego imienia i wizerunku człowieka, co jest dlań równoznaczne z poczuciem wstydu i kompromitacją. Z tego względu zarówno szyickie teksty, jak i perska literatura piękna przestrzegają przed utratą āberu i zachęcają do jego wzmacniania i zachowywania.

Słowa kluczowe:

āberu, wizerunek, dobre imię, kultura perska, szyizm, sufizm, perska poezja