Doświadczenie moralne u źródeł jedności i ethosu filozofii

Kaziemierz KRAJEWSKI

Katedra Etyki, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska

Abstrakt

Artykuł jest próbą pokazania, że źródłem jedności a zarazem ethosu filozofii jest doświadczenie moralne. W doświadczeniu tym ujawnia się fundamentalna prawda o człowieku jako osobie. Doświadczenie moralne ma, co jest dla niego specyficzne, charakter aksjologiczno-normatywny, to znaczy odsłania się w nim wartość człowieka jako osoby (godność), kategorycznie domagająca się respektu od każdego rozumnego podmiotu.

Tę aksjologiczną i normatywną zarazem prawdę o człowieku odkrywamy z jednej strony, ujmując go na tle świata i rozpoznając jako byt najdoskonalszy, z drugiej zaś, w rozumieniu samego siebie jako świadka prawdy i jej powiernika, i zarazem kogoś odpowiedzialnego za owego świadka i powiernika prawdy w sobie samym. Konstytucja siebie jako świadka prawdy i jej powiernika dokonuje się w doświadczeniu normatywnej mocy prawdy. Integralny charakter tego doświadczenia sprawia, że stanowiąc źródło dla etyki, staje się ono zarazem źródłem dla epistemologii, antropologii i metafizyki. Wgląd w to doświadczenie pozwala zatem dostrzec w nim źródło jedności filozofii i jednocześnie źródło jej ethosu. I antropologia, i epistemologia, i metafizyka bowiem, konstytuują się zawsze w doświadczeniu i poprzez doświadczenie normatywnej mocy prawdy. Filozofia czerpie więc swoją jedność z integralnego charakteru tego doświadczenia i swój ethos z jego normatywnego wymiaru. Doświadczenie normatywnej mocy prawdy stanowi integralną część każdego aktu poznawczego, w tym poznania filozoficznego.

Doświadczenie moralne znajduje swoje dopełnienie w doświadczeniu tak zwanych sytuacji granicznych. Ich istota polega na tym, że nie poddają się one usensownieniu. Sytuacje te odsyłają zatem do transcendentnego źródła ich sensu. Tym źródłem może być tylko Bóg.

Słowa kluczowe:

doświadczenie moralne, normatywna moc prawdy, osoba, jedność filozofii, ethos filozofii, sytuacja graniczna, transcendentne źródło sensu