Libertariańska droga do postczłowieka. Ekstropianizm Maxa More’a

Eryk MACIEJOWSKI

Zakład Historii Myśli Społecznej, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Artykuł analizuje podstawowe założenia ekstropianizmu Maxa More’a, odłamu myśli transhumanistycznej powstałego na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku. Była to pierwsza próba stworzenia kompletnej filozofii o charakterze transhumanistycznym i zarazem jedyna wersja transhumanizmu o tak daleko idących implikacjach politycznych. Przyjęcie anarchokapitalistycznej wersji libertarianizmu jest dla More’a naturalną i konieczną konsekwencją głoszonych poglądów, podczas gdy większość transhumanistów odcina się od jakichkolwiek deklaracji politycznych.

Ekstropia to metaforyczny termin skonstruowany w opozycji do entropii, oznaczający miarę uporządkowania i złożoności. Dążenie do zwiększania ekstropii jest celem wszystkich organizmów żywych, w tym także ludzi. W pierwszej wersji swojego manifestu, The Extropian Principles 2.5, More wyróżnia pięć zasad, których realizacja ma pozwolić na jej osiągnięcie. Są to: nieograniczona ekspansja, samoprzekształcanie, dynamiczny optymizm, inteligentna technologia, spontaniczne porządkowanie.

Ostatnia zasada mówi, że zwiększaniu ekstropii sprzyjają systemy organizujące się spontanicznie, w wyniku konsekwentnego realizowania przyjętych podstawowych reguł działania, bez nadrzędnej nadzorującej instancji. Oznacza to, że jedynym sprzyjającym ekstropianizmowi porządkiem społecznym i politycznym jest libertarianizm w swojej wersji anarchokapitalistycznej, ponieważ tylko on zapewnia swobodę eksperymentowania, rozwoju technologii i prowadzenia badań oraz odrzuca istnienie rządu, którego rola polega wyłącznie na ograniczaniu tego, co zostawione samemu sobie, będzie regulowało i rozwijało się samo.

Wbrew twierdzeniom More’a, połączenie libertarianizmu z transhumanizmem nie jest wcale konieczne, lecz jest tylko jedną z możliwości. Libertarianizm dostarcza ramy społecznej, w której, jeśli są osoby tego pragnące, można rozwijać postulaty transhumanizmu. Ich połączenie jest konieczne tylko przy przyjęciu szczególnej, procesualnej wizji rzeczywistości, w której reguły rządzące światem przyrody (samoorganizowanie się, ewolucja, rozwój) przeniesiemy na świat społeczny, przyjmując przy tym koncepcję jednostek racjonalnych, rozwijających się, dążących do zachowania swojej egzystencji, w szczególności biologicznej. Tymczasem taka wizja świata nie jest elementem konstytutywnym transhumanizmu w ogóle, a jedynie jego szczególnej odmiany – ekstropianizmu, i to we wczesnej jego postaci.

W późniejszych wersjach „Zasad ekstropii” More wycofuje się ze swoich radykalnych postulatów na rzecz wspierania luźno zdefiniowanych „społeczeństw otwartych” o charakterze liberalnym. Pozbywając się zasady spontanicznego porządkowania, oczyszcza ekstropianizm z jego problematycznych konsekwencji metafizycznych i przekształca w projekt o charakterze wyłącznie etycznym.