Dar i (de)konstrukcja. Garść refleksji o współczesności na tle antropologii teologicznej Jana Pawła II

Aneta GAWKOWSKA

Katedra Socjologii i Antropologii Prawa i Obyczajów, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski, ul. Nowy Świat 69, 00-927, Warszawa , Polska

Abstrakt

Artykuł analizuje motyw dynamiki obdarowania w relacji mężczyzny i kobiety jako wyraz realizacji imago Dei w rzeczywistości komunii osób przedstawionej w antropologii teologicznej Jana Pawła II. Wewnątrz tej dynamiki kluczową rolę odgrywa kobieta jako ta, której egzystencja wzywa mężczyznę do relacji na wzór wewnętrznej relacji Trójcy Świętej. Wizja antropologiczna obecna w Księdze Rodzaju proponuje zrozumienie natury człowieka poprzez koncepcję daru, jakim jest osoba dla osoby w ramach relacji równej i wzajemnej. Do realizacji tej wizji potrzeba zatem komplementarności płciowej: wizja ta wymaga istnienia mężczyzny i kobiety. Wizja ta leży też u podstaw Nowego Feminizmu, którego celem jest ukazanie istoty kobiecości i antropologicznych podstaw godności kobiety. Charakteryzuje go personalistyczne wyczulenie na wartość osoby i jej relacji, a także na potencjał – którym dysponuje kobieta – uświadamiania mężczyźnie i realizowania wraz z nim pełnego sensu obdarowania uczestnictwem w życiu Boga rozumianym jako komunia miłości. Stąd też w pismach powstałych w ramach Nowego Feminizmu pojawia się problematyka wspólnoty jako daru, prawdy o miłości jako podstawie wspólnoty oraz realistycznej otwartości na rzeczywistość jako postawy uprzedniej wobec twórczego rozwoju. Artykuł przytacza w tym kontekście argumenty pochodzące z filozofii Mary F. Rousseau i Fabrice’a Hadjadja, którzy niezależnie od siebie prezentują podobny obraz wspólnoty. Ponadto analizie poddane zostają wątki cielesności i kobiecości w teorii Hadjadja, który ujmuje sens tych kategorii w sposób podobny do tego, w jaki czyni to w swojej antropologii Jan Paweł II. Hadjadj prezentuje ciekawą krytykę współczesnego konstruktywistycznego podejścia do natury, a dość powszechną w naszych czasach niechęć do akceptacji ciała biologicznego jako daru kojarzy z odrzuceniem rozumienia natury jako daru. Odrzucenie to łączyć się może z podejrzliwością wobec daru i postrzeganiem go jako ograniczenia wolności, co z kolei może być powodem nadmiernego akcentowania postawy radykalnej konstrukcji i dekonstrukcji. Hadjadj w interesujący sposób pisze też o atrakcyjności sensu wpisanego w naturę ludzkiej cielesności. Zawarte w artykule analizy zdążają dalej tropem akceptacji takiego właśnie sensu natury jako wyrazu głęboko ekologicznego podejścia, zgodnego z nauczaniem papieża Franciszka zawartym w jego encyklice Laudato si. Przyjmowanie natury jako daru ukazane jest w części końcowej artykułu jako związane ze spowolnieniem aktywności, kontemplacją i odpoczynkiem i odniesione do myśli Hadjada, która pozwala powiązać te kwestie z zagadnieniem kobiecości.

Słowa kluczowe:

antropologia teologiczna, Jan Paweł II, dar, ciało, płciowość, kobieta, miłość, osoba, relacja, receptywność, współczesność, konstrukcja, Nowy Feminizm, wspólnota