Ethos muzyki i determinizm sztuki

Janusz JUSIAK

Zakład Ontologii i Teorii Poznania, Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

W artykule omawia się niektóre problemy wynikające z niemożliwości przyporządkowania sztuce muzycznej niezależnego od jej specyfiki systemu idei i wartości określanych zwykle jako ethos muzyki. W pierwszych częściach szkicu przytacza się argumenty na poparcie tezy, że już samo pojęcie ethosu sztuki jest wieloznaczne i nie w pełni spójne z jego obiegowymi wykładniami, a co więcej zmienne historycznie, uzależnione od intelektualnego klimatu epoki i panujących w niej poglądów na istotę twórczości artystycznej oraz jej wartość dla jednostki ludzkiej, co jest znamienne zwłaszcza w przypadku ethosu muzyki. Zagadnienie to jest szczegółowe rozpatrzone na przykładzie dwóch najczęściej eksponowanych koncepcji muzyki: idealistyczno-romantycznej, i racjonalistyczno-organicystycznej, wypracowanej w starożytnej Grecji. W dalszych częściach artykułu omawia się wpływ niektórych oddziaływań kauzalnych na muzykę i twórczość muzyczną, zwłaszcza tych, które wydają się z nią samą bezpośrednio związane i określają ją zewnętrznie lub wewnętrznie, jako pewne determinanty sztuki w ogóle, niekoniecznie samej muzyki. W konkluzji wysuwa się tezę, że podleganie muzyki dyktatowi pewnych mocy, pozostających poza jej ścisłym obrębem lub generowanych przez nią samą, jest fenomenem prowadzącym do paradoksu, którego nieuznawanie byłoby jednak krokiem nierozważnym, okupionym pomijaniem wymowy niektórych omówionych w artykule faktów.

Słowa kluczowe:

problem ethosu muzyki, ethos sztuki, idealistyczno-romantyczna koncepcja muzyki, racjonalistyczno-organicystyczna koncepcja muzyki, determinanty sztuki, determinanty muzyki