Zapomnieć wszystko. Możliwość psychoanalizy w badaniach literackich

Dawid MATUSZEK

Zakład Poetyki Historycznej i Sztuki Interpretacji, Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Śląski w Katowicach, pl. Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice , Polska

Abstrakt

Artykuł jest autorską propozycją metodologiczną bezpośrednio wynikającą z dyskursu psychoanalitycznego, reprezentowanego tu przede wszystkim przez Freuda i Lacana. Autor buduje swoją teorię lektury wokół figury zapomnienia, twierdzi, że czytanie musi wiązać się z zapominaniem (m.in. instytucjonalnej wiedzy, techné czy o powinnościach wobec wspólnot interpretacyjnych). Próba zdefiniowania „motoryki” lektury jako procesu ustawicznego zapominania z jednej strony jawi się jako rewolucyjne wykroczenie poza skostniały dyskurs uniwersytecki, z drugiej jednak ryzykuje tego dyskursu nieuchronne konserwowanie. Stawką jest tu status teorii psychoanalitycznej. Autor przekonuje, że jedyne rewolucyjne wykroczenie, do którego psychoanaliza może prowadzić, zachodzi na polu badań literackich i twórczego czytania. Natomiast jedynym względnie suwerennym podmiotem, który psychoanaliza może ustanowić, jest dojrzały czytelnik, który poprzez przejście do aktu (passage a l’acte ) lektury rewolucjonizuje swój obiekt i Innego z wnętrza uniwersyteckiego dyskursu.

Słowa kluczowe:

psychoanaliza, teoria literatury, lektura, podmiot, pamięć, Sigmund Freud, Jacques Lacan, Henryk Sienkiewicz