Autonomia, krytyka, humanistyka. O pierwszych i ostatnich intelektualistach

Tomasz PECIAKOWSKI

Katedra Filozofii Społecznej, Instytut Socjologii, Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska

Abstrakt

Artykuł oparty jest na kluczowym założeniu, zgodnie z którym kategorie inteligencji i intelektualistów stanowią pewien wzajemnie uzupełniający się układ obejmujący elity oraz ich publiczność. Jeśli intelektualistami nazwiemy nie wszystkich ludzi wykonujących pracę intelektualną, lecz tylko pewną ich część, która zdecydowała się wyjść ze swoich „laboratoriów, pracowni czy bibliotek” na forum życia publicznego, to wypływa stąd wniosek, że intelektualistą jest się jedynie dzięki zaangażowaniu. Ten dość paradoksalny charakter ludzi wyższego intelektu znakomicie opisuje Bourdieu, przekonując, że nie sposób myśleć o intelektualistach, jeśli ujmuje się ich w kategoriach wymuszonej alternatywy autonomii i zaangażowania, kultury czystej i polityki. Intelektualista narodził się bowiem w tej opozycji i dzięki jej przezwyciężeniu.

Postawa krytyczna intelektualisty i jego niezależność zostały w tekście ukazane jako główne elementy jego społecznej roli oraz związanego z nią autorytetu, które przyczyniają się do wzbogacania demokracji i debaty publicznej. Autor wskazuje też, że procesy takie, jak profesjonalizacja wiedzy i mediatyzacja intelektualnego przekazu, powodują, iż w wieku dwudziestym pierwszym intelektualiści spychani są na margines życia publicznego. Dlatego też pytania o rolę intelektualistów we współczesnym świecie, o ich znaczenie dla publicznej debaty, a przede wszystkim o rolę krytyki, są w istocie pytaniami o przyszłość kultury, a także i humanistyki.

Słowa kluczowe:

intelektualiści, krytyka, humanistyka, inteligencja