Uniwersytety polskie dziś

Magdalena SAGANIAK

Katedra Teorii Literatury, Instytut Filologii Polskiej, Wydział Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa , Polska

Abstrakt

Autorka rysuje rolę szkolnictwa wyższego na tle sytuacji ponowoczesnego społeczeństwa demokratycznego. Współczesne społeczeństwo obywatelskie postrzega jako rozrywane sprzecznościami politycznymi i światopoglądowymi, tracące samosterowność i samoświadomość. Procesy te łączy z rozprzestrzenianiem się specyficznej koncepcji wolności, charakterystycznej dla demokracji w rozwiniętych europejskich społeczeństwach kapitalistycznych przełomu dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku, którą określa jako „wolność bez odpowiedzialności”. Wysuwa hipotezę, że tego rodzaju wolność, połączona z relatywizmem, prowadzi do zaniku poczucia wspólnego świata, co uniemożliwia zaistnienie wolnego czynu, rozumianego jako działanie, którego skutki można widzieć, kontrolować i korygować, co z kolei prowadzi do utraty poczucia wspólnego celu i zaniku więzi społecznych. Powrót do wolności wymaga – zdaniem autorki – odbudowania wiedzy naszego społeczeństwa o sobie samym, co może się dokonać przede wszystkim w obrębie rzetelnej i wolnej refleksji humanistycznej. Refleksja taka powinna być uprawiana przede wszystkim na uniwersytetach, które powinny dokonywać interpretacji dziejów naszego społeczeństwa, dawać mu poczucie przeszłości i pokazać możliwe projekty przyszłości.

W zakończeniu artykułu autorka ukazuje działalność Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej, którego jest członkiem, jako ugrupowania „ponad podziałami” politycznymi i światopoglądowymi, pracującego nad diagnozą sytuacji społecznej, nad przywróceniem właściwej rangi uniwersytetom i nad włączeniem ich w proces odnowy społeczeństwa obywatelskiego.

Słowa kluczowe:

wolność, odpowiedzialność, czyn, świadomość, samosterowność, społeczeństwo obywatelskie, demokracja, tradycja, historia, więzi społeczne, hermeneutyka, kształcenie, uniwersytet, nauki humanistyczne, Polska (polskość), Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej