Ubi sunt? Flirt ze śmiercią w literaturze grozy

Anna GEMRA

Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów, Instytut Filologii Polskiej, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Wrocławski, plac Nankiera 15, 50-140 Wrocław, Poland , Polska

Abstrakt

Chociaż literatura grozy jest gatunkiem literatury popularnej, służącej rozrywce, dotyka ona wielu ważnych tematów, jak śmierć, zło, cierpienie czy samotność. W świecie współczesnym tematy te są często lekceważone, trywializowane czy też po prostu ignorowane, także w dziełach sztuki. Sytuacja ta dotyczy w szczególności tematu śmierci. Lęk przed śmiercią towarzyszy człowiekowi od zawsze, w obecnych czasach jednak nabrał on szczególnej intensywności: śmierć usunięto z życia codziennego, ukryta została w szpitalach i hospicjach, pozostaje „nieoswojona”, a przez to jeszcze bardziej przerażająca. Człowiek współczesny utracił przy tym wiarę w życie po śmierci, w możliwość zachowania swojego istnienia. Dla współczesnego człowieka rzeczywiste i pewne jest to, co poznaje i czego doświadcza, czyli to co zamyka się w doczesności. Jednocześnie pragnienie, by nigdy nie umrzeć, stało się silniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Pułapki takiej postawy obrazuje w literaturze grozy przede wszystkim postać wampira. Nieśmiertelność na ziemi okazuje się jednak przepełniona cierpieniem i smutkiem, jawiąc się jako przeciwieństwo idei człowieczeństwa. Dla wielu bohaterów literackich tego gatunku pokusa egzystencji nieprzemijającej przeważa nad lękiem przed wszystkim, co sobą przedstawia wampir. Żądza życia paradoksalnie prowadzi ich ku apoteozie śmierci, której widzialnym przedstawieniem jest wampir oraz do bonizacji zła (niem. Malitätsbonisierung), którą uosabia wampir.

Słowa kluczowe:

literatura grozy, lęk, śmierć, nieśmiertelność, wampir