„Erozja raju”. Dziecko i lęk w wybranych dziełach polskiego malarstwa drugiej połowy dziewiętnastego i początku dwudziestego wieku

Artur STRUG

Katedra Historii Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej, Instytut Historii Sztuki, Wydział Humanistyczny, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska

Abstrakt

Celem artykułu jest próba odczytania znaczeń w wybranych przedstawieniach dziecięcego lęku w polskim malarstwie drugiej połowy dziewiętnastego i początku dwudziestego wieku w świetle wizji dziecka w literaturze tego okresu. Przedmiotem analiz są dzieła czterech twórców tego okresu – Wojciecha Gersona, Antoniego Gramatyki, Władysława Ślewińskiego i Olgi Boznańskiej. W oparciu o ich prace prześledzić można ważniejsze przemiany w artystycznej wizji dziecięcego niepokoju oraz główne motywy przyświecające obrazowaniu tej emocji w sztuce. Zasadniczy problem, który podjęto w artykule, zaprezentowany został na tle przemian w sposobach przedstawiania dzieci i ich emocji w malarstwie epok wcześniejszych.

Na koniec wieku dziewiętnastego i początek dwudziestego przypada znaczący wzrost zainteresowania dzieckiem, co uwidacznia się między innymi w sztuce i literaturze tego okresu. Zwrot ku dziecku stanowi również odzwierciedlenie ówczesnych problemów społecznych oraz nowych idei w dziedzinie pedagogiki. Wyobrażenia dzieci doświadczających lęku obecne w malarstwie i literaturze ukazują, że zarówno ówcześni malarze, jak i pisarze dostrzegali te same funkcje dziecięcego lęku, co znalazło odzwierciedlenie w swoistej korespondencji sztuk.

Słowa kluczowe:

niepokój, lęk, dziecko, psychologia dziecka, sztuka polska przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku