Utopie współczesnej prozy fantastyczno-naukowej

Aleksandra CHOMIUK

Zakład Teorii Literatury, Instytut Filologii Polskiej, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, pl. M. Curie-Skłodowskiej 4A, 20-031 Lublin , Polska

Abstrakt

Artykuł jest opisem związków myśli utopijnej z trzema nurtami polskiej powojennej prozy fantastyczno-naukowej: fantastyką okresu socrealizmu, fantastyką społeczną oraz historiami alternatywnymi. Wszystkie one wyrastają z aktualnych w czasie ich powstania problemów społeczno-politycznych, a jednocześnie każdy z nich aktywizuje inny aspekt naukowości fantastyki literackiej. Dla nurtu socrealistycznego wiodąca w kreowaniu świata przedstawionego jest technika wspierana przez dokonania fizyki i astrofizyki. Dla modeli świata zawartych w powieściach nurtu społecznego punkt odniesienia stanowi socjologia, a także socjoinżynieria i bioinżynieria, jako odmiany praktycznej wiedzy o społecznym melioryzmie. Natomiast kontekstem opowieści o alternatywnych nurtach dziejów, stawiających pytania o determinanty procesu historycznego i demaskujących mechanizmy dziejotwórcze, jest filozofia historii.

Słowa kluczowe:

utopia, socrealizm, fantastyka socjologiczna, historia alternatywna