Filozof wobec przemocy

A. Richard KONRAD

Dorota CHABRAJSKA

Instytut Jana Pawła II, Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin , Polska

Abstrakt

Autor analizuje, w jaki sposób współcześni mu filozofowie interpretują fenomen przemocy, i skupia się na dwóch podejściach do tego problemu, prezentowanych odpowiednio przez Roberta P. Wolffa i Wilfrieda Ver Eeckego. Głównym zarzutem, który stawia tym filozofom, jest koncentracja uwagi na kwestii usprawiedliwienia, nie zaś wyjaśnienia przemocy; ponadto nie biorą oni pod uwagę pytań, jakie na temat natury i dopuszczalności czynów noszących znamiona przemocy stawia filozofia moralności. Konrad jest zdania, że Wolff zawęża swoje rozumienie pojęcia przemocy do pola filozofii polityki, w sposób arbitralny opierając pojęcie przemocy na kontrowersyjnym pojęciu prawomocności władzy politycznej. Krytykuje też koncepcję autonomii według Wolffa i wypływającą z niej obronę filozoficznego anarchizmu, podkreślając, że na gruncie tego stanowiska problem przemocy jako takiej zostaje w istocie zlikwidowany na mocy rozstrzygnięcia definicyjnego.

Analizując refleksje Wilfrieda Ver Eeckego na temat przemocy, Konrad bierze pod uwagę przede wszystkim jego pogląd, że pewne formy przemocy, jakkolwiek pozostają godne ubolewania, są zarazem potrzebne w celu doprowadzenia do zmian społecznych. Konrad podkreśla, że brak dostatecznych dowodów historycznych, by można było uzasadnić ogólną tezę mówiącą, że w historii przemoc była zazwyczaj konieczna dla wprowadzenia zmian. Podsumowując, Konrad podkreśla, że myślenie o przemocy w kategoriach jej konieczności czy nieuchronności, chociażby w pewnych tylko okolicznościach, stanowi głęboko zakorzeniony wzorzec myślowy, który pozbawiony jest uzasadnienia. Filozof nie powinien więc czuć się w żaden sposób zobligowany, by poszukiwać uzasadnienia dla przemocy. Co więcej, przekonanie o nieuchronności przemocy w epoce, w której przemoc posługuje się coraz bardziej niszczycielską bronią, może okazać się samobójcze. Dlatego ważne jest, by ten nawyk myślowy zlikwidować. Temu przedsięwzięciu filozof może z pożytkiem użyczyć swoich zdolności krytycznego myślenia.

 

© Springer. Pierwodruk:
A. Richard Konrad, Violence and the Philosopher, “The Journal of Value Inquiry” 8(1974) nr 1, s. 37-45, © “The Journal of Value Inquiry.” With kind permission from Springer Science and Business Media.

Słowa kluczowe:

przemoc, non-violence, przemoc w historii, uzasadnienie przemocy, filozofia, filozofowie, filozofia moralna, filozofia praktyczna