Wybawienie czy samozatrata? Szkic o kategorii przyjaźni w życiu i dziele Friedricha Nietzschego

Stanisław GROMADZKI

Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Socjologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa , Polska

Abstrakt

Esej stanowi swoiste prolegomena do problematyki przyjaźni u Nietzschego. Problematyka ta może być rozpatrywana na wielu poziomach. Podstawową przesłanką jej podjęcia jest istnienie ścisłego związku między życiem a dziełem Nietzschego. Szczególna rola przypada korespondencji filozofa. Zarysowi problematyki i uwidocznieniu skali przyjaźni Nietzschego towarzyszy analiza mowy O przyjaźni z Tako rzecze Zaratustra. Nakreślona w mowie wizja przyjaźni wydaje się wizją przyjaźni idealnej. Tak też postrzega ją Carl Gustav Jung, stawiając tezę o niemożności realizacji ideału Nietzscheańskiego i o niezdolności samego Nietzschego jako neurotyka do przyjaźni. W interpretacji Karla Jaspersa mamy natomiast do czynienia z uznaniem ważnej roli przyjaźni w życiu Nietzschego. Dla Jaspersa studiowanie wielu przyjaźni Nietzschego to niezastąpiony sposób dotarcia do jego istoty i myśli. Jeśli nawet, z mojego punktu widzenia, pytanie o status Nietzschego jako neurotyka pozostaje nierozstrzygalne, samo podjęcie przez autora Poza dobrem i złem tematu przyjaźni we wszelkich uwikłaniach życiowych i tekstowych wydaje się nader owocne i zapowiada jego bardziej „ludzki” wizerunek.

Słowa kluczowe:

Friedrich Nietzsche, przyjaźń, samotność, Carl Gustav Jung, Karl Jaspers, psychoanaliza.