Antropologiczne i aksjologiczne aspekty sporu o status uniwersytetu
Marek RAMBIERZ
Wydział Sztuki i Nauk o Edukacji, Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice , PolskaAbstrakt
Autor ukazuje współczesne spory dotyczące funkcjonowania uniwersytetu jako spory o charakterze aksjologicznym i antropologicznym. Opisany przez Tadeusza Kotarbińskiego paradoks wolności akademickiej w warunkach tajnego nauczania, organizowanego w Polsce podczas okupacji nazistowskiej, pozwala uwydatnić niebezpieczeństwa związane z redukcjonistyczną antropologią technokratyczną i aksjologią utylitarną, które obecne są wśród założeń promowanego obecnie „usługowego” modelu uniwersytetu. Zdaniem autora, postępująca instrumentalizacja nauki i nauczania prowadzi do zaniku niezbędnej w tego typu działaniach bezinteresowności, a traktowanie uniwersytetu jako produktu będącego przedmiotem zabiegów marketingowych niweczy świat wartości akademickich. Biurokratyczna nadregulacja systemowa wymusza zaś podejmowanie prób ilościowego ujęcia nieprzeliczalnej wartości aktywności intelektualnej. Niepokój autora budzi też narzucanie profesorom obowiązku wychowywania studentów, czyli podejmowania wobec osób dorosłych, zdolnych do samowychowania, nieodpowiednich w tym kontekście działań pedagogicznych. Spóźnionemu wychowywaniu studentów przypisuje się funkcję kompensacyjną, ma ono zaradzić niedojrzałości osób podejmujących studia. Próby takiego „wychowania” nieuchronnie będą jednak, jak wskazuje autor, prowadzić do skutków przeciwnych niż oczekiwane. Autor argumentuje, iż narzucając uniwersytetowi system koszarowej dyscypliny, niszczy się jego autonomię, a nakazywane w biurokratycznych dyrektywach działania okazują się destrukcyjne dla kultury intelektualnej i duchowej, jak również zabójcze dla ethosu uniwersytetu. Jeśli działania edukacyjne rozmijają się z bezinteresownym dążeniem do prawdy, to kształtowane przez nie umysły pozostają „zamknięte”, niezdolne do jej poszukiwania.
