Archaizmy w gwarach wschodniosłowiańskich – ukraińskich

Tatiana Kołodyńska

a:1:{s:5:"pl_PL";s:3:"KUL";} , Polska


Abstrakt

Artykuł poświęcony jest opisowi wybarnych cech archaicznych w gwarach dialektu południowo-zachodnioukraińskiego, które wystepują na Ukrainie oraz w południowo-wschodniej części Polski. Opisane zostały przede wszystkim niektóre archaizmy fonetyczne oraz morfologiczne, które istnieją w badanych gwarach pomimo dzielącej je granicy państwowej. Gwary ukraińskie wystepujące na terenie Polski: bojkowskie, łemkowskie i nadsańskie określane mianem gwar peryferyjnych zachowują wiele cech dawnych i z tego względu w ukraińskiej dialektologii noszą miano starożytnych.

Słowa kluczowe:

archaizmy, gwary ukraińskie, analiza, dialekt południowo-zachodnioukraiński

Altas ukraïnsʹkoï movi. 1984. Vol. I: Polìssâ, Serednâ Naddnìprânŝina ì sumìžnì zemlì. Ed. Ì. Matvìâs. Kiïv: Akademìâ Nauk Ukraïnsʹkoï RSR, Ìnstitut movoznavstva ìm. O. O. Potebnì. [Алтас української мови. 1984. Т. I: Полісся, Середня Наддніпрянщина і суміжні землі. Ред. І. Матвіяс. Київ: Академія Наук Української РСР, Інститут мовознавства ім. О. О. Потебні].

Atlas ukraïnsʹkoï movi. 1988. Vol. II: Volinʹ, Naddnìstrânŝina, Zakarpattâ ì sumìžnì zemlì. Ed. Â. Zakrevsʹka. Kiïv: “Naukova dumka” [Атлас української мови. 1988. Т. IІ: Волинь, Наддністрянщина, Закарпаття і суміжні землі. Ред. Я. Закревська. Київ: “Наукова думка”].

Bevzenko Stepan. 1978. Ìstorìâ ukraïnsʹkoï movi. Kiïv: “Naukova Dumka” [Бевзенко Степан. 1978. Історія української мови. Київ: “Наукова Думка”].

Čekman Valerij. 1982. K sociolingvističeskoj harakteristike polʹskih govorov belorussko-litovskogo pograničiâ. “Studia nad Polszczyzną Kresową” № 1: 132–138 [Чекман Валерий. 1982. К социолингвистической характеристике польских говоров белорусско-литовского пограничия. “Studia nad Polszczyzną Kresową” № 1: 132–138].

Čučka Pavlo. 1957. Fonetičnì zmìni v pìvdennnokarpatsʹkih govìrkah okolicì Užgoroda. “Naukovì Zapiski” vol. XXVI, iss. 2: 55–76 [Чучка Павло. 1957. Фонетичні зміни в південннокарпатських говірках oколиці Ужгорода. “Наукові Записки” т. XXVI, вип. 2: 55–76].

Czopek Barbara. 1988. Nazwy miejscowe dawnej ziemi chełmskiej i bełskiej (w granicach dzisiejszego państwa polskiego). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Ossolineum.

Czyżewski Feliks. 1986. Atlas gwar polskich i ukraińskich okolic Włodawy. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.

Czyżewski Feliks. 1994. Fonetyka i fonologia gwar polskich i ukraińskich południowo-wschodniego Podlasia. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.

Dejna Karol. 1979. Z metodologii badań gwar peryferyjnych i wyspowych. “Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” vol. XXV: 35–40.

Dzendzelìvsʹkij Josip. 1957. Leksika ukraïnsʹkih govorìv Zakarpatsʹkoï oblastì. “Naukovì Zapiski” vol. XXVI, iss. 2: 3–36 [Дзендзелівський Йосип. 1957. Лексика українських говорів Закарпатської області. “Наукові Записки” vol. XXVI, iss. 2: 3–36].

Dzendzelìvsʹkij Josip. 1958, 1960, 1993. Lìngvìstičnij Atlas ukraïnsʹkih narodnih govorìv Zakarpatsʹkoï oblastì URRSR. Leksika. “Naukovì zapiski Užgorodsʹkogo deržavnogo unìvrsitetu” vol. 1, 2, 3 [Дзендзелівський Йосип. 1958, 1960, 1993. Лінгвістичний Атлас українських народних говорів Закарпатської області УРРСР. Лексика. “Наукові записки Ужгородського державного уніврситету” vol. 1, 2, 3].

Dzendzelìvsʹkij Josip. 1965. Konspekt lekcìj z kursu ukraïnsʹkoï dìalektologìï. Vol. 1: Fonetika. Užgorod: Naukove tovaristvo ìm. T. Ševčenka u Lʹvovi, Užgorodsʹkij Deržavnij Unìversitet, Ìntitut Karpatistiki [Дзендзелівський Йосип. 1965. Конспект лекцій з курсу української діалектології. Vol. 1: Фонетика. Ужгород: Наукове товариство ім. Т. Шевченка у Львовi, Ужгородський Державний Університет, Інтитут Карпaтистики].

Frolâk Lûbov. 2013. Ukraïnsʹkì shìdnostepovì govìrki Doneččini. Drogobič: “Posvìt” [Фроляк Любов. 2013. Українські східностепові говірки Донеччини. Дрогобич: “Посвіт”].

Gricenko Pavlo. 2003. Dìalektna meža âk ìdeologema lìngvìstičnoï geografìï. In: Słowa jak mosty nad wiekami. Ed. U. Sokólska, P. Wróblewski. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 155–157 [Гриценко Павло. 2003. Діалектна межа як ідеологема лінгвістичної географії. In: Słowa jak mosty nad wiekami. Ed. U. Sokólska, P. Wróblewski. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 15–157].

Kołodyńska Tatiana. 2016. Ukraińska gwara Kalnikowa, Część I. Fonetyka i morfologia. Lublin: “Ars Libri”.

Levčenko Mihajlo. 1861. Města žitelʹstva i městnyâ nazvaniâ Rusinovʺ v nastoâŝiee vremâ. “Osnova Ûžno-russkij literaturno-učënyj věctnikʺ”. Ânvarʹ` – fevralʹ`. Peterburg: 263–266 [Левченко Mихайло. 1861. Мѣста жительства и мѣстныя названия Русиновъ в настоящиее время. “Oснова Южно-русскiй литературно-учёный вѣcтникъ”. Январь’ – февраль’. Петербург: 263–266].

Maksimovič Mihail. 1839. Istoriâ drevněj russkoj slovesnosti. soč. Mihaila Maksimoviča. Vol. 1. Kiev [Максимович Михаил. 1839. История древнѣй русской словесности. соч. Михаила Максимовича. Vol. 1. Киевъ].

Oniškevič Mihajlo. 1984. Slovnik bojkìvsʹkih govìrok. Častina Perša. Kiïv: “Naukova Dumka” [Онишкевич Михайло. 1984. Словник бойківських говірок. Частина Перша. Київ: “Наукова Думка”].

Pagìrâ Ì. 1957. Sistema golosnih u govìrkah pìvnìčno – zahìdnoï Mukačìvŝini. “Naukovì Zapiski” vol. XXVI, iss. 2: 77–92 [Пагіря І. 1957. Система голосних у говірках північно – західної Мукачівщини. “Наукові Записки” vol. XXVI, iss. 2: 77–92].

Pšep`ûrsʹka-Ovčarenko Marìâ. 1986. Mova ukraïnccìv Nadsânnnâ. In: Âroslavŝina i Zasânnnâ 1031–1947. “Ukraïnsʹkij Arhìv” vol. XLII: 289–293 [Пшеп’юрська-Овчаренко Марія. 1986. Мова українцців Надсянння. In: Ярославщина i Засянння 1031–1947. “Український Архів” vol. XLII: 289–293].

Rudnicʹkij Âroslav. 1946. Naris ukraïnsʹkoï dìâlektologìï. Avgsburg [Рудницький Ярослав. 1946. Нарис української діялектології. Авгсбург].

Smułkowa Elżbieta. 1988. Zagadnienia polsko-białorusko-litewskiej interferencji językowej na ziemiach północno-wschodniej Polski. ZPSS VII: 395–405.

Žilko Fedot. 1955. Narisi z dìalektologìï ukraïnsʹkoï movi. Kiïv: “Radânsʹka škola” [Жилко Федот. 1955. Нариси з діалектології української мови. Київ: “Радянська школа”].

Ziłyński Jan. 1932. Opis fonetyczny języka ukraińskiego. In: “Prace Komisji Językowej” № 19.

SPK I, 1982.


Opublikowane
2023-12-30


Kołodyńska, T. (2023). Archaizmy w gwarach wschodniosłowiańskich – ukraińskich. TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych, 6(18). https://doi.org/10.31743/tkpuzk.14815

Tatiana Kołodyńska  kolodyns@kul.lublin.pl
a:1:{s:5:"pl_PL";s:3:"KUL";}