Wspomnienia ks. Teofila Skalskiego na tle memuarystyki Podola, Wołynia i Kijowszczyzny
Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, prof. dr hab.
Katolicki Uniwersyet Lubelski Jana Pawła II , Polenhttps://orcid.org/0000-0002-1265-1340
Abstract
Wspomnienia ks. Teofila Skalskiego Terror i cierpienie wyróżniają się spośród memuarystyki innych polskich autorów – z reguły zamożnych ziemian urodzonych na ziemiach Ukrainy, wcielonych do Imperium Rosyjskiego po pierwszym rozbiorze Rzeczpospolitej, a potem należących do Związku Sowieckiego. Autor Terroru i cierpienia, jako wywodzący się ze zubożałej szlachty duchowny pełniący wiele ważnych funkcji kościelnych, ale także jako człowiek o wyrazistej osobowości, obserwuje i przedstawia rzeczywistość przełomu XIX i XX wieku z odmiennego punktu widzenia, wiele uwagi poświęcając relacjom władz – najpierw carskich, potem sowieckich – do Kościoła katolickiego oraz jego działalności duszpasterskiej, charytatywnej i społecznej prowadzonej wśród wiernych, którymi na tamtych terenach byli przede wszystkim Polacy. Ksiądz Teofil Skalski w sobie właściwy sposób reaguje na wydarzenia polityczne, reprezentując odmienną od typowej wrażliwość na literaturę, kulturę i przyrodę. Należy do nielicznych Polaków, którzy we wspomnieniach mogli dać świadectwo o aresztowaniu i przejściu przez śledztwo, o latach przeżytych w sowieckim więzieniu jeszcze przed II wojną światową, gdyż – przeżywszy komunistyczny terror i więzienie w 1932 roku – z nielicznymi rodakami wydostał się ze Związku Sowieckiego. Odmienność dzieła od typowego wzorca literatury pamiętnikarsko-wspomnieniowej dopełnia bogactwa memuarystyki tamtych terenów.
Schlagworte:
wspomnienia, Podole, Wołyń, Kijowszczyzna, rewolucja, sowiecki terrorLiteraturhinweise
Janiszewski Eugeniusz. 1987. Wspomnienia odessity. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Lipkowski Józef. Pamiętniki Generała Inżyniera Józefa Lipkowskiego. Archiwum Akt Nowych. Akta Józefa i Jana Lipkowskich. Sygn. 1.
Mańkowski Piotr. 2002. Pamiętniki. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Ołdakowska-Kuflowa Mirosława. 2017. Memuarystyka Podola, Wołynia i Kijowszczyzny. W: Polskie życie kulturalno-literackie od 1864 roku na ziemiach obecnej Ukrainy. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Saryusz Zaleska Anna. 2007. Niezapomniana Ukraina, Warszawa: Rosner & Wspólnicy. Kutyłowska Helena (Leta). 2003. Wspomnienia z Podola. Warszawa: Czytelnik.
Skalski Teofil, ks. 2008. Terror i cierpienie. Kościół katolicki na Ukrainie 1900-1932. Wspomnienia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Wołczański Józef, ks. 2008. Wstęp, [do] Skalski T. ks. Terror i cierpienie. Kościół katolicki na Ukrainie 1900-1932. Wspomnienia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej: 9-23.
Katolicki Uniwersyet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-1265-1340