Obraz ZSRR w polskich podręcznikach szkolnych do historii z okresu PRL
Katarzyna Małysz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , PolskaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie obrazu ZSRR, jaki został przedstawiony w podręcznikach szkolnych do historii z okresu PRL. Chciałam dowieść, że podręczniki do historii z okresu Polski Ludowej były narzędziem legitymizacji władzy i jej umacniania. Próbowałam odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań: Czy podręczniki szkolne były narzędziem w rękach władzy? W jaki sposób odnosiły się do: ustroju socjalistycznego i kapitalistycznego; Boga i religii; innych państw; władzy, przywódców i dyktatorów? W podręcznikach szkolnych do historii rozpatrywałam: język (czy jest neutralny, czy zidealizowany?); formę (budowę podręcznika, graficzne elementy); treści (czy są prawdziwe, czy fałszywe? czy pomijano istotne fakty?); światopogląd. W podręcznikach do historii z okresu PRL, starano się przedstawić uczniom następujące treści: ZSRR to przyjaciel Polski i innych państw socjalistycznych, Bóg nie istnieje, Rewolucja Październikowa odegrała istotną rolę nie tylko dla ZSRR, ale dla całego świata, komunizm to najlepszy ustrój, państwa kapitalistyczne są agresywne i nastawione na wyzysk.
Słowa kluczowe:
propaganda, nauczanie, historia, ZSRR, podręcznikiBibliografia
Centkowski J., Syta A., (1984), Historia. Z naszych dziejów. Podręcznik dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Wydanie czwarte zmienione, Warszawa.
Chłapowski W. (1972), Historia dla klasy VII, Warszawa.
Chorąży E., Roszak S., Konieczka–Śliwińska D. (2008), Edukacja historyczna w szkole. Teoria i praktyka, Historia.
Dłuska M., Schoenbrenner J. (1956), Historia dla klasy IV, Warszawa.
Garas J. i in. (1960), Historia 1914-1945 dla klasy III technikum, Warszawa.
Hoszowska W., Szczechura T., Tropaczyńska-Ogarkowa W. (1947), O wolność narodu
i człowieka. Część I 1795-1914, Opowiadania z dziejów ojczystych dla klasy V szkoły powszechnej, Wydanie drugie, Warszawa.
Jarmark S. (1973), Film i przeźrocza w kształceniu zawodowym, Warszawa.
Klubówna A., Stępieniowa J. (1961), W naszej ojczyźnie. Podręcznik historii dla klasy IV, Warszawa.
Komunizm – wyszukiwanie haseł i cytatów, dostępny pod adresem: www.wyczytaj.pl/frazy/komunizm, [data pobrania 02.03.2018].
Kryńska E., Mauersberg S. (2003), Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945-1956, Białystok.
Kupisiewicz Cz. (1973), Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa.
Kwaśniewicz J. i in. (1956), Historia dla klasy VII, Warszawa.
Landecki T., Łukaszewicz W., Wereszycki H., Willaume J. (1947), Podręcznik historii dla klasy VIII szkoły podstawowej, red. N. Gąsiorowska, Warszawa.
Maternicki J., Majorek C., Suchański A. (1994), Dydaktyka historii, Warszawa.
Maternicki J. (1986), O nowy kształt historii, Warszawa.
Moralność – wyszukiwanie hasła, Internetowy Słownik Języka Polskiego PWN, dostępny pod adresem strony: http://sjp.pwn.pl/sjp/moralnosc;2568434.html, [data pobrania 02.01.2016].
Osiński Z. (2008), Osiąganie celów ideologicznych i politycznych za pomocą treści podręczników historii dla szkoły podstawowej w latach 1944-1989, w: Polska – Europa – Świat w szkolnych podręcznikach historii, red. S. Roszak, M. Strzelecka, A. Wieczorek, Toruń.
Plit F. (2005), Czego nauczać na lekcjach geografii?, w: Współczesne idee i treści
w dydaktyce geografii, red. T. Palmowski, K. Kopeć, Gdynia-Pelplin.
Półturzycki J. (1999), Dydaktyka dla nauczycieli, Toruń.
Sędziwy H. (1961), Historia dla klasy VII, Warszawa.
Sędziwy H. (1964), Historia dla klasy XI. Część druga. Od końca I wojny światowej do konferencji w Poczdamie, Warszawa.
Skowronek J. (1975), Historia dla klasy VII, Warszawa.
Stalin Józef Wissarionowicz – wyszukiwanie hasła, dostępny pod adresem strony: http://portalwiedzy.onet.pl/13794,,,,stalin_jozef_wissarionowicz,haslo.html, [data pobrania 02.01.2016].
Szcześniak A. L. (1984), Historia 8, Polska i świat naszego wieku, Warszawa.
Szcześniak A. L. (1977), Historia dla klasy VIII, Warszawa.
Szcześniak A. L. (1989), Historia, Polska i świat naszego wieku od roku 1939. Książka pomocnicza dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Wydanie trzecie poprawione, Warszawa.
Wapiński R. (1975), Historia dla klasy IV liceum ogólnokształcącego oraz dla klasy III technikum, Warszawa.
Wojciechowski M. (1971), Historia dla klasy VIII, Warszawa.
Wojdon J (2001)., Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół podstawowych Polski Ludowej (1944-1989), Toruń.
Zielecki A. (2007), Wprowadzenie do dydaktyki historii, Kraków.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
