Performatywne nauczanie religii w szkole z perspektywy niemieckiej
Cyprian Rogowski
Fakultät III – Geistes – und Kulturwissenschaften, Institut für Katholische Theologie, Uniwersytet Vechta, Driverstraße 22, 49377 Vechta, Niemcy , PolskaAbstrakt
Niniejszy artykuł traktuje o performatywnym nauczaniu religii w szkole z perspektywy niemieckiej. Zwrócimy w nim uwagę na tę koncepcję nauczania religii zarówno w środowisku ewangelickim i katolickim, ponieważ pedagogika religii w tych właśnie środowiskach poszukuje ciągle nowych rozwiązań dla lekcji religii, aby uczynić ją bardziej atrakcyjną i akceptowalną przez dzieci i młodzież. Trudności w nauczaniu lekcji religii wynikają z tego, że dzieci bez wcześniejszego doświadczenia religijnego w rodzinie nie są w stanie zrozumieć, czym ona jest, jeśli przekaz religijny ma tylko wymiar intelektualny. Od dłuższego czasu performatywna koncepcja dydaktyki religii stara się zapewnić, aby lekcja religii była zrozumiała, a tym samym owocna w treści dla dzieci i młodzieży. Wyniesienie jej do poziomu w sensie performatywnej dydaktyki religii, tworzy równowagę między doświadczaniem a refleksją (opcja katolicka), między inscenizacją a refleksją (opcja ewangelicka). Konkluzje zawarte w podsumowaniu, dotyczące zróżnicowanych modeli performatywnej lekcji religii z perspektywy ewangelickiej i katolickiej, wydają się relewantne dla nauczania religii w środowisku szkolnym w Polsce.
Słowa kluczowe:
performatywność, performatywny, dydaktyka religii, performatywne nauczanie religii, doświadczanie religii, opcja ewangelicka, opcja katolickaBibliografia
Abp Gądecki o religii w szkołach. Zapowiada zmiany w nauczaniu. Dostępny pod adresem: https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-abp-gadecki-o-religii-w-szkolach-zapowiada-zmiany-w-nauczani,nId,7383171, [dostęp 09.08.2024].
Austin J. L. (1972), Zur Theorie der Sprechakte (How to Do Things with Words), Philipp Reclam jun., Stuttgart, s. 122-136.
Baudler G. (1977), Wahrer Gott als wahrer Mensch. Entwürfe zu einer narrativen Christologie, Kösel Verlag, München.
Benner D. (2004), Bildungsstandards und Qualitätssicherung im Religionsunterricht, „Religionspädagogische Beiträge”, nr 53, s. 5–19. (Crossref)
Bettelheim B. (1979), Kinder brauchen Märchen, Deutscher Taschenbuch Verlag, München.
Biehl P. (1980), Erfahrungsbezug und Symbolverständnis. Überlegungen zum Vermittlungsproblem in der Religionspädagogik, w: Erfahrung – Symbol – Glaube. Grundfragen des Religionsunterrichts, hrsg. von P. Biehl, G. Baudler, Deutsche Bibel Gesellschaft, Frankfurt a. Main.
Biehl P. (1996), Didaktische Strukturen des Religionsunterrichts. Christoph Bizer gewidmet. Religionspädagogik seit 1945. Bilanz und Perspektiven, „Jahrbuch der Religionspädagogik”, nr 12, s. 197-223.
Burrichter R., Gärtner C. (2014), Mit Bildern lernen. Eine Bilddidaktik für den Religionsunterricht, Kösel Verlag, München.
Carlsburg G. B., Stroß A. M. (2021), (Un)pädagogische Visionen für das 21. Jahrhundert /(Non-) Educational Visions for the 21st Century. Geistes- und sozialwissenschaftliche Entwürfe nach dem Ende der ,großen’ Menschheitsgeschichte / Humanities and Social Science Concepts after the End of the, Great, History of Mankind, Peter Lang Internationaler Verlag der Wissenschaften, Berlin, Bern, Bruxelles, New York.
Die deutschen Bischöfe (2005), Der Religionsunterricht vor neuen Herausforderungen, Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz, Bonn.
Die deutschen Bischöfe, (2017), Der Religionsunterricht vor neuen Herausforderungen, Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz, Bonn.
Dressler B. (2002), Darstellung und Mitteilung, Religionsdidaktik nach dem Traditionsabbruch,„Religionsunterricht an höheren Schulen”, nr 45, s.11-19.
Dressler B., Meyer-Blanck M., (1998), Religion zeigen. Religionspädagogik und Semiotik, LIT Verlag, Münster.
Englert R. (1988), Der Religionsunterricht nach der Emigration des Glauben-Lernens. Tradition, Konfession und Institution in einem lebensweltlich orientierten Religionsunterricht, „Katechetische Blätter”, nr 123, s. 4–12.
Englert R. (2002), „Performativer Religionsunterricht?”. Anmerkungen zu den Ansätzen von Schmid, Dressler und Schoberth, „Religionsunterricht an höheren Schulen”, nr 45, s. 32–36.
Englert R. (2008), Performativer Religionsunterricht – eine Zwischenbilanz, „Zeitschrift für Pädagogik und Theologie”, nr 60, s. 3-16. (Crossref)
Husmann B., Klie Th. (2005), Gestalteter Glaube. Liturgisches Lernen in Schule und Gemeinde, Vandenhoeck/Ruprecht Verlag, Göttingen.
Kalbheim B. (2021), Performatives Lernen, w: Studienbuch Religionsdidaktik, hrsg. von E. Stögbauer-Elsner, K. Lindner, B. Porzelt, Julius Klinkhardt Verlag, Heilbrunn.
Kirchliche Richtlinien zu Bildungsstandards (2006), Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz, red., Bonn.
Klie Th. (2003), Performativer Religionsunterricht. Von der Notwendigkeit des Gestaltens und Handelns im Religionsunterricht, „Religionspädagogisches Magazin für Schule und Gemeinde”, nr 4, s. 171-177.
Klie Th., Leonhard S. (2008), Performative Religionsdidaktik. Religionsästhetik – Lernorte – Unterrichtspraxis, Kohlhammer Verlag, Stuttgart
Klie Th., Leonhard S. (2003), Schauplatz Religion. Grundzüge einer Performativen Religionspädagogik, Evangelische Verlagsanstalt, Leipzig.
Lehner-Hartmann A., Peter K., Stockinger H. (2022), Religion betrifft Schule. Religiöse Pluralität gestalten, Kohlhammer Verlag, Stuttgart. (Crossref)
Leonhard S. (2006), Leiblich lernen und lehren. Ein religionsdidaktischer Diskurs, Kohlhammer Verlag, Stuttgart.
Mariański J. (2001), Pluralizm religijny szansą czy zagrożeniem dla Kościoła, „Wrocławski Przegląd Teologiczny”, nr 1, s. 113-127.
Mariański J. (2007), Rodzina, w: Leksykon pedagogiki religii. Podstawy – koncepcje – perspektywy, red. C. Rogowski, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa, s. 680-685.
Mariański J. (2021), Religijnosocjologiczne wyzwania dla pedagogiki religii. Studium socjologiczne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Mendl H. (2016), Religion zeigen, Religion erleben, Religion verstehen. Ein Studienbuch zum Performativen Religionsunterricht, Kohlhammer Verlag, Stuttgart. (Crossref)
Mendl H. (2022), Religion erleben. Praxisbuch für die Grundschule. Unterrichtsbeispiele – Analysen – Materialien, Grünewald Verlag, Ostfildern.
Mendl H. (2017), Religion erleben. Ein Arbeitsbuch für den Religionsunterricht. 20 Praxisfelder. (3. Auflage), Kösel Verlag, München.
Mendl H. (2023), Performative Religionsdidaktik, w: Religionsunterricht weiterdenken: Innovative Ansätze für eine zukunftsfähige Religionsdidaktik, hrsg. von B. Grümme, M. L. Pirner, Kohlhammer Verlag, Stuttgart.
Meyer-Blank M. (2002), Vom Symbol zum Zeichen. Symboldidaktik und Semiotik, 2., überarb. u. erw. Aufl., CMZ Verlag, Rheinbach.
Moltmann J. (1964), Theologie der Hoffnung. Untersuchungen zur Begründung und zu den Konsequenzen einer christlichen Eschatologie, Chr. Kaiser Verlag, München.
Papież Franciszek (2015), Encyklika Laudato si’. W trosce o wspólny dom, Wydawnictwo M, Kraków.
Porzelt, B. (2016). Performativer Religionsunterricht. Fluch oder Segen für die Zukunft religiöser Bildung an der Schule?, w: Religion zeigen, Religion erleben, Religion verstehen. Ein Studienbuch zum Performativen Religionsunterricht, red. H. Mendl, Kohlhammer Verlag, Stuttgart, s. 186-201.
Rogowski C. (2004), Jak uprawiać pedagogikę religii, „Keryks. Międzynarodowy Przegląd Katechetyczno-Pedagogiczny”, nr 2, s. 231-251.
Rogowski C. (2011), Pedagogika religii. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Rogowski C. (2014), Religionsunterricht in Polen nach 1989, w: Katholischer Religionsunterricht in Europa. Unterschiedliche Kontexte, ein gemeinsames Ziel? (Religionspadagogik im Kontext), hrsg. von G. Meyer, H. Schwillus, Logos Verlag , Berlin, s. 123-134.
Rogowski C. (2016), Glaube und Bildung in der säkularen Welt. Überlegungen aus polnischer Sicht, w: Vaticanum 21. Die bleibenden Aufgaben des Zweiten Vatikanischen Konzils im 21. Jahrhundert. Dokumentationsband zum Münchner Kongress „Das Konzil eröffnen”, hrsg. von Ch. Böttigheimer, R. René i inni, Herder Verlag, Freiburg-Basel-Wien, s. 526-537.
Rogowski C. (2018), Sakroturyzm w dobie globalizacji. Studium transdyscyplinarne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Rogowski C. (2021), Sakrotourismus – eine neue Form des Tourismus, w: (Un)pädagogische Visionen für das 21. Jahrhundert / (Non-)Educational Visions for the 21st Century. Geistes- und sozialwissenschaftliche Entwürfe nach dem Ende der ,großen’ Menschheitsgeschichte / Humanities and Social Science Concepts after the End of the, Great, History of Mankind, hrsg. von G. B., Carlsburg,
A. M. Stroß, Peter Lang Internationaler Verlag der Wissenschaften, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, s. 391-414.
Rogowski C., Spiegel E., Lehner-Hartmann A., Mariański. J. (2019), KERYKS. Religious-Pedagogical Forum – Religionspädagogisches Forum – Forum Pedagogicznoreligijne, Gender, LIT Verlag, Berlin.
Rogowski, C. (1999), Hermeneutyczno-dydaktyczny wymiar symbolu i implikacje pedagogicznoreligijne. Studium pedagogicznoreligijne w wymiarze interdyscyplinarnym, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Rothgangel M. (2012), Religionspädagogische Konzeptionen und didaktische Strukturen, w: Religionspädagogisches Kompendium, hrsg. von M. Rothgangel, G. Adam, R. Lachmann, Vandenhoeck/Ruprecht Verlag, Göttingen, s. 73-91.
Sander A. (2011), Erfahrungen sind der Stoff unserer Wirklichkeiten – Systemisch-konstruktivistische Perspektiven auf eine Performative Religionsdidaktik (Schriftliche Hausarbeit im Rahmen der Ersten Staatsprüfung für das Lehramt für die Sekundarstufe I), Essen: Universität Duisburg-Essen.
Schambeck M. (2007), Religion zeigen und Glauben lernen in der Schule? Zu den Chancen und Grenzen eines performativen Religionsunterrichts, „Religionspädagogische Beiträge”, nr 58, s. 61– 80. (Crossref)
Schröder B. (2014), Religionsunterricht – wohin? Modelle seiner Organisation und didaktischen Struktur, Neukirchener Verlag, Neukirchen-Vluyn. (Crossref)
Słotwińska H. (2007), Błogosławieństwa osób w katechezie. Studium katechetyczno-liturgiczne w świetle rytuału: Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Spiegel E. (2004), Zuorndung von Korrelations - und Symboldidaktik, „Keryks. Międzynarodowy Przegląd Katechetyczno-Pedagogicznoreligijny”, nr 2, s. 253-254.
Spiegel E. (2005), Induktive Gott-Rede. Skizze einer korrelativen Symboldidaktik, „Keryks. Międzynarodowy Przegląd Katechetyczno-Pedagogicznoreligijny”, nr 1, s. 165-189.
Spiegel E. (2007), Cele pedagogicznoreligijne, w: Leksykon pedagogiki religii. Podstawy – koncepcje – perspektywy, red. C. Rogowski, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa, s. 32-37.
Spiegel E. (2013), Schulfahrten. Wegweisende Idee, gigantische Praxis, sozialpraktische Relevanz, Anzeiger für die Seelsorge, „Zeitschrift für Pastoral und Gemeindepraxis”, nr 3, s. 29
Stroß, A. M. (2007), Kształcenie, w: Leksykon pedagogiki religii. Podstawy – koncepcje – perspektywy, red. C. Rogowski, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa, s. 348-353.
Wagner D. (2001), Fortbildung der ReligionslehrerInnen und KatechetInnen als Teil der Erwachsenenkatechese - Spirituelle Anstöße, w: Katecheza dorosłych w teorii i praktyce. Impulsy, wyzwania, perspektywy, red. C. Rogowski, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin – Olsztyn, s. 47-91.
Witaszek G. (2007), Słowo (wymiar antropologiczny i teologiczny), w: Leksykon pedagogiki religii. Podstawy – koncepcje – perspektywy, red. C. Rogowski, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa, s. 712-714.
Wulf Ch., Zirfas J. (2007), Pädagogik des Performativen. Theorien, Methoden, Perspektiven, Beltz-Verlag, Weinheim.
Zduniak A. (2015), Event a noralność, w: Leksykon socjologii moralności, red. J. Mariański, Wydawnictwo Nomos, Kraków, s. 201-206.
Zdunkiewicz-Jedynak D. (2007), Język religijny, w: Leksykon pedagogiki religii. Podstawy – koncepcje – perspektywy, red. C. Rogowski, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa, s. 250-252.
Zięba S. (2007), Ekologia, w: Leksykon pedagogiki religii. Podstawy – koncepcje – perspektywy, red. C. Rogowski, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa, s. 143-147.
Zirker H. (1979), Lesarten von Gott und Welt. Kleine Theologie religiöser Verständigung, Patmos Verlag, Düsseldorf.
Zirker H. (1986), Sprachwissenschaft, w: Handbuch religonspädagogischer Grundbegriffe, Bd. 2, hrsg. von G. Bitter, G. Miller, Kösel Verlag, München, s. 595-599.
Zisler K. (1996), Ästhetik und Religonspädagogik, „Religionspädagogische Beiträge”, nr 38, s. 43-60. (Crossref)
Fakultät III – Geistes – und Kulturwissenschaften, Institut für Katholische Theologie, Uniwersytet Vechta, Driverstraße 22, 49377 Vechta, Niemcy
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
