Secret teaching in Poland in years 1939-1944
Weronika Polak-Jakuszko
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie , PolandAbstract
This research aims at presenting the underground educational activities of Lublin teachers in occupied Poland. Educational policy of the German occupation authorities sought to eliminate The Polish education system. Initially, German authorities allowed the conduct of teaching in Polish public schools, vocational secondary schools, and even universities. At the end of 1939 only the primary and vocational schools remained but with a reduced syllabus. All high schools and universities were closed by the order of the occupation authorities. Scientific society of Lublin opposed the order imposed by the Germans, organizing clandestine teaching.
The responsibility for the coordination of clandestine teaching had taken much organization: among others the Polish Teachers’ Union (Secret Teachers’ Organization), which closely cooperated with the Polish Government Delegation’s Department of Education and Culture or the Commission for Public Education. Teaching in conspiracy was led in two dimensionally: the teaching of prohibited subjects, in terms of primary school learning objectives, during lessons allowed by the Germans and organizing clandestine lessons in accordance with the high school learning objectives. Additionally, the Roman Catholic Church joined the underground educational activities. Many clergymen participated in leading clandestine seminars as catechists or teachers of other subjects, whereas religious congregations, with the permission of the occupation authorities led vocational schools, secretly teaching prohibited subjects in accordance to pre-war programs.
Keywords:
clandestine teaching, educational policy of occupation authorities, Secret Teaching Organization, Secret Teachers’ Organization, Polish Government Delegation’s Department of Education and Culture, Commission for Public Education, Women People's Association, Girls Scouts of Lublin, Catholic Church in the underground educationReferences
I Źródła
Źródła archiwalne:
Archiwum Państwowe w Lublinie
Zesp. Akt: Rada Główna Opiekuńcza – Polski Komitet Opiekuńczy Lublin Miasto i Powiat [1939] 1940-1944.
Zesp. Akt: Polska Pomoc w Lublinie.
Zesp. Akt: Bataliony Chłopskie Okręg IV Lublin.
II. Opracowania
Antosiewicz K., (1989), Zgromadzenie Sióstr Kanoniczek Ducha Świętego De Saxia w latach 1939-1947, w: Studia i materiały do historii chrześcijaństwa w Polsce. Żeńskie Zgromadzenia Zakonne w Polsce 1939-1947, red. A. Chruszewski i in., t. 7, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 227-251.
Bownik Z., (1958), Z dziejów szkół im. A. i J. Vetterów w Lublinie, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Dąbrowski Cz., (1968), KUL w latach hitlerowskiej okupacji, „Życie i myśl”, nr 10.
Doroszewski J., (1988), Związek Nauczycielstwa Polskiego w latach wojny i okupacji, w: Zarys dziejów Związku Nauczycielstwa Polskiego na Lubelszczyźnie w latach 1905-1985, red. M. Alkiewicz, H. Bichta, J. Doroszewski, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin, s. 111-125.
Doroszewski J., (1969), Uwagi o zakresie i organizacji tajnego nauczania podczas okupacji hitlerowskiej na terenie niektórych powiatów Lubelszczyzny, „Rocznik Ogniska Nauczycielskiego w Lublinie”, t. 2.
Fundali S., (1989), Zgromadzenie Sług Jezusa w latach 1939-1947, w: Studia i materiały do historii chrześcijaństwa w Polsce. Żeńskie Zgromadzenia Zakonne w Polsce 1939-1947, red. A. Chruszewski i in., t. 5, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 252-269.
Grabowski W., (1995), Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Gralak B., (1984), Szkolnictwo akademickie i nauka polska w okresie okupacji hitlerowskiej, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Grudzińska M., Rezler-Wasielewska V., (2008), Lublin, Lipowa 7. Obóz dla Żydów polskich jeńców wojennych (1940-1943), „Kwartalnik Historii Żydów”, nr 4, s. 491-514.
Gruszecki J., (1978), Kościół w Polsce podczas okupacji hitlerowskiej, „Chrześcijanin w Świecie”, R. 10, nr 6, s. 1-19.
Jurczak A., (2000), Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Św. Wincentego ă Paulo Sług Ubogich i Chorych. Prowincja Warszawska, w: Studia i materiały do historii chrześcijaństwa w Polsce. Żeńskie Zgromadzenia Zakonne w Polsce 1939-1947, red. A. Chruszewski i in., 14, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Kasperek J., (1989), Kronika wydarzeń w Lublinie w okresie okupacji hitlerowskiej, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Kępski Cz., (1996), 140 lat działalności Państwowego Domu Dziecka im. Janusza Korczaka (Sali Sierot) w Lublinie, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. XVII, s. 209-218.
Kiewel - Witkowska S., (2004), Lubelska placówka opiekuńczo – wychowawcza z lat okupacji 1940-1944, ZNP, Lublin.
Kłapeć J., (2011), Rada Główna Opiekuńcza w dystrykcie lubelskim 1940-1944, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Kowalik K., (1986), Opieka nad dzieckiem w Generalnym Gubernatorstwie, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Krawczyk E., (1969), O tajnym nauczaniu w Lublinie w zakresie szkoły średniej ogólnokształcącej w latach okupacji hitlerowskiej, „Rocznik Ogniska Nauczycielskiego w Lublinie”, t. 2, s. 117-131.
Kroll B., (1985), Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, „Książka i Wiedza”, Warszawa.
Madejczyk Cz., (1970), Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Mańkowski Z., (1967), Lublin w latach wojny i okupacji, w: Lublin 1317-1967, red. H. Zins, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin, s. 186-206.
Mańkowski Z., (1978), Między Wisłą, a Bugiem 1939-1944. Studium o polityce okupanta i postawach społeczeństwa, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Mirosław J., (1990), Działalność Ludowego Związku Kobiet na Lubelszczyźnie w latach 1942-1944, w: Ludowy Związek Kobiet na Lubelszczyźnie, red. J. Marszałek, Wojewódzka Komisja do spraw Batalionów Chłopski w Lublinie, Lublin, s. 48-67.
Müllerowa L., Stanowski A., (1980), Lata wojny i okupacji 1939-1945, w: Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966-1945, red. J. Kłoczowski, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 307-319.
Olszewski E., (1969), Szkolnictwo polskie na Lubelszczyźnie w świetle sprawozdań Departamentu Oświaty i Kultury Delegatury Rządu RP na Kraj, „Rocznik Ogniska Nauczycielskiego w Lublinie”, t. 2.
Oratowska B., (1998), Informator dla wystawy Muzeum Okręgowego w Lublinie - Roman Ślaski – prezydent miasta Lublina w latach 1886-1963, Lublin.
Paczkowski A., (2005), Pół wieku dziejów Polski 1939-1989, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Pleśniarski B., (1982), Koncepcje oświaty powojennej w programach polskiej konspiracji 1939-1945, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Polak W., (2010), Działalność Polskiej Pomocy w Lublinie w latach 1939-1940, „Lublin. Kultura i społeczeństwo” R. 7, nr 5, s. 68-72.
A. Puszka A., Szady J., (2011), Dom dziecka imienia Janusza Korczaka w Lublinie w latach 1855-2010, Werset, Lublin.
Słowikowski M, (1972), Z tajnego szkolnictwa w Lublinie 1940-1944, „Rocznik Ogniska Nauczycielskiego w Lublinie”, t. 4, s. 175-183.
Stysiak M., (1976), Kobiety polskie w ruchu oporu, w: By nie odeszły w mrok zapomnienia. Udział polskich kobiet w II wojnie światowej, red. Z. Połubiec, „Książka i Wiedza”, Warszawa.
Sulewski W., (1966), Z frontu tajnego nauczania, Czytelnik, Warszawa.
Walewander E., (2009), Działalność wychowawcza Kościoła Lubelskiego 1939-1945, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Walewander E., (1996), Religijność w perspektywie dziejowej. Studia szkice, „Wspólnota Polska”, Lublin.
Wiśniewska A., (1980), Pomoc RGO dzieciom w dystrykcie lubelskim, „Zeszyty Majdanka”, t. 10, s. 23-41.
Wnuk J., (1980), Losy dzieci polskich w okresie okupacji hitlerowskiej, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.
Wołoszyn J., (2003), Charakterystyka niemieckiej i sowieckiej polityki terroru wobec społeczeństwa i podziemia zbrojnego na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947, w: Podziemie zbrojne na Lubelszczyźnie wobec dwóch totalitaryzmów 1939-1956, red. S. Poleszak, A. Puławski, t. 1, IPN, Warszawa, s. 11-19.
Wycech Cz., (1964), Z dziejów tajnej oświaty w latach 1939-1944, „Nasza Księgarnia”, Warszawa.
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
