A Critical Edition and Philological Analysis of the Text of Isa 46–48 on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and other Coptic Manuscripts in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint
Tomasz Bartłomiej Bąk
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0328-0282
Abstrakt
Artykuł stanowi edycję krytyczną i analizę filologiczną tekstu Isa 46-48, opracowaną w oparciu o koptyjski rękopis sa 52 oraz inne dostępne manuskrypty dialektu saidzkiego. W pierwszej części przedstawione zostały ogólne informacje na temat tego fragmentu kodeksu sa 52 (M 568), w którym znajduje się opracowywany tekst. Następnie podany został wykaz i krótka charakterystyka pozostałych rękopisów, zawierających przynajmniej niektóre wersety z Isa 46-48.
Najważniejszą częścią artykułu jest prezentacja koptyjskiego tekstu (w dialekcie saidzkim), a także jego tłumaczenie na język angielski. Różnice, zauważone pomiędzy tekstem saidzkim i grecką Septuagintą, na której przekład koptyjski się opiera, zostały przedstawione w formie tabelarycznej. Obejmuje ona między innymi dodatki i opuszczenia w tłumaczeniu koptyjskim, zmiany leksykalne i różnice semantyczne. Ostatnia część artykułu poświęcona została trudniejszym kwestiom filologicznym, zaobserwowanym czy to w samym tekście koptyjskim, czy to w jego relacji do greckiego tekstu LXX. Na szczególną uwagę zasługują te wersety Isa 46-48, które występują jedynie w rękopisie sa 52.2 i do tej pory nie były nigdzie publikowane.
Słowa kluczowe:
Coptic language, Sahidic dialect, Book of Isaiah, Deutero-Isaiah, sa 52 (M 568), CLM 205, edition of Isa 46-48Bibliografia
Amélineau, É., „Fragments de la version thébaine de l’Écriture (Ancien Testament),” Recueil de travaux relatifs à la philologie et à l’archéologie égyptiennes et assyriennes 9 (1887) 101–130.
Atanassova, D., “Zu den sahidischen Pascha-Lektionaren,” Orientalia Lovaniensia Analecta 133/2 (2004) 607–620.
Balestri, P.J., Sacrorum Bibliorum Fragmenta Copto-Sahidica Musei Borgiani. III. Novum Testamentum (Roma: Typographia Polyglotta S. C. de Propaganda Fide 1904).
Bąk, T.B., “A Critical Edition and Philological Analysis of the First Chapter of Deutero-Isaiah (Isa 40) on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) in Light of Other Coptic Manuscripts Written in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 9/1 (2019) 73–100 (= Isa 40).
Bąk, T.B., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Second Chapter of Deutero-Isaiah (Isa 41) on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) in Light of Other Coptic Manuscripts Written in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 10/1 (2020) 63–91 (= Isa 41).
Bąk, T.B., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Text of Isa 42:1-44:5 on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Coptic Manuscripts Written in the Sahidic Dialect of Coptic and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 10/2 (2020) 225–260 (= Isa 42:1–44:5).
Bąk, T.B., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Text of Isa 44:6–45:25 Based on the Coptic Manuscript sa 52 (M 568), Other Manuscripts Written in the Sahidic Coptic Dialect, and on the Greek Text of the Septuagint,” Verbum Vitae 38/2 (2020) 529–563 (= Isa 44:6–45:25).
Bąk, T.B., „Koptyjski przekład Iz 1–39 w manuskrypcie sa 52 (M 568) z VIII w.,” The Biblical Annals 5/2 (2015) 289–305.
Bąk, T.B., Il Proto-Isaia in copto-saidico. Edizione critica sulla base di sa 52 (M 568) e di altri testimoni.
Estratto della dissertazione per il Dottorato in Studi dell’Oriente Antico (Roma: Pontificio
Instituto Biblico, Facoltà Orientalistica 2014).
Bąk, T. B., Proto-Isaiah in the Sahidic Dialect of the Coptic Language. Critical Edition Based on the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Witnesses (Patrologia Orientalis 251; Turnhout: Brepols 2020).
Blass, F. – Debrunner, A., Grammatica del greco del Nuovo Testamento, 2 ed. (Introduzione allo studio della Bibbia. Suplementi 2; Brescia: Paideia 1997).
Ciasca, A., Sacrorum Bibliorum fragmenta copto-sahidica Musei Borgiani iussu et sumptibus S. Congregationis
de Propaganda Fide studio P. Augustini Ciasca ordinis Eremitarum S. Agostini edita (Roma: Typis S. Congregationis de Propaganda Fide 1885–1889) I–II.
Crum, W.E., Catalogue of the Coptic Manuscripts in the British Museum (London: British Museum 1905).
Crum, W.E., A Coptic Dictionary (Oxford: Clarendon 1939), Reprint (Eugene, OR: Wipf & Stock 2005).
Crum, W.E. – Winlock, H.E., The Monastery of Epiphanius at Thebes. I. The Archeological Material by H.E. Winlock. The Literary Material by W.E. Crum (New York: The Metropolitan Museum of Art 1926).
Crum, W.E. – Evelyn White, H.G., The Monastery of Epiphanius at Thebes. II. Coptic Ostraca and Papyri Edited with Translations and Commentaries by W.E. Crum. Greek Ostraca and Papyri Edited with Translations and Commentaries by H.G. Evelyn White (New York: The Metropolitan Museum of Art 1926).
Depuydt, L., Catalogue of Coptic Manuscripts in the Pierpont Morgan Library (Corpus van verluchte handschriften 4. Oriental Series 1; Leuven: Peeters 1993).
Feder, F., Biblia Sahidica. Ieremias, Lamentationes (Threni), Epistula Ieremiae et Baruch (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 147; Berlin – New York: Gruyter 2002).
Fournet, J.L., “Anatomie d’une bibliothèque de l’Antiquité tardive: l’inventaire, la faciès et la provenance de la ‘Bibliothèque Bodmer’,” Adamantius 21 (2015) 8–40.
Hebbelynck, A., „Les manuscrits coptes-sahidiques du «Monastère Blanc». Recherches sur les fragments complémentaires de la Collection Borgia. I. Fragments de l’Ancien Testament” Muséon 12 (1911) 1–64.
Hebbelynck, A., “Fragments inédits de la version sahidique d’Isaïe. I. Fragments de la Bibliothèque Nationale de Paris,” Muséon 14 (1913) 177–227.
Horner, G.W., The Coptic Version of the New Testament in the Southern Dialect, Otherwise Called Sahidic and Thebaic, with Introduction, Critical Apparatus, and Literal English Translation. III. The Gospel of S. John (Oxford: Clarendon 1911).
Hurtado, L., The Earliest Christian Artifacts. Manuscripts and Christian Origins (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2006).
Hyvernat, H., „Étude sur les versions coptes de la Bible. II. – Ce qui nous est parvenu des versions égyptiennes,” Revue Biblique 5 (1896) 540–569 (= Étude II).
Kasser, R., Papyrus Bodmer XXIII. Esaïe XLVII,1–LXVI,24 (Cologny – Genève: Bibliotheca Bodmeriana 1965).
Lacau, P., „Textes de l’Ancien Testament en copte sahidique,” Recueil de Travaux Relatifs à la Philology et à l’Archéologie Égyptiennes et Assyriennes. Nouvelle Série 7 (1901) 103–124.
Layton, B., A Coptic Grammar. With Chrestomathy and Glossary. Sahidic Dialect. Second Edition, Revised and Expanded. With an Index of Citations (Wiesbaden: Harrassowitz 2004).
Lust, J. – Eynikel, E. – Hauspie, K., Greek-English Lexicon of the Septuagint (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2003).
Maspero, G., “Fragments de manuscrits coptes-thébains provenant de la bibliothèque du Deir Amba- Shenoudah,” Mémoires publiés par les membres de la Mission Archéologique Française au Caire 6 (1892) 1–296.
Myszor, W., Podręczny słownik języka koptyjskiego (Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog 1996).
Nagel, P., „Editionen koptischer Bibeltexte seit Till 1960,” Archiv für Papyrusforschung 35 (1990) 43–100.
Nagel, P., „Studien zur Textüberlieferung des sahidischen Alten Testaments,” Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde 111 (1984) 138–164.
Nongbri, B., God’s Library. The Archaeology of the Earliest Christian Manuscripts (New Haven, CT – London: Yale University Press 2018).
Pietersma, A. – Wright, B.G. (eds.), A New English Translation of the Septuagint (New York: Oxford University Press 2007) (= NETS).
Porcher, M.E., “Analyse des manuscrits coptes 1311–8 de la Bibliothèque Nationale, avec indication des textes bibliques,” Revue d’égyptologie 2 (1936) 65–123.
Rahlfs, A., Die alttestamentlichen Lektionen der griechischen Kirche (Mitteilungen des Septuaginta- Unternehmens der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen 5; Berlin: Weidmann 1915).
Robinson, J.M., “The manuscript’s History and Codicology,” The Crosby-Schøyen Codex MS 193 in the Schøyen Collection (ed. J.E. Goehring) (Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium. Subsidia 85; Louvain: Peeters 1990) XIX–XLVII.
Schleifer, J., Sahidische Bibel-Fragmente aus dem British Museum zu London (Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien. Philosophisch–historische Klasse 162/6; Wien: Hölder 1909).
Schmitz, F.J. – Mink, G., Liste der Koptischen Handschriften des Neuen Testaments. I. Die sahidischen Handschriften der Evangelien (Arbeiten zur Neutestamentlichen Textforschung 15; Berlin – New York: De Gruyter 1991) 2/2.
Schüssler, K., Das sahidische Alte und Neue Testament: sa 21–48 (Biblia Coptica 1/2; Wiesbaden: Harrassowitz 1996).
Schüssler, K., Das sahidische Alte und Neue Testament: sa 93–120 (Biblia Coptica 1/4; Wiesbaden: Harrassowitz 2000).
Schüssler, K., Das sahidische Alte und Neue Testament: sa 185–260 (Biblia Coptica 2/2; Wiesbaden: Harrassowitz 2015).
Suciu, A., “The Sahidic Tripartite Isaiah: Origins and Transmission within the Coptic Manuscript Culture,” Archiv für Papyrusforschung 66/2 (2020) 377–406.
Takla, H.N., “The Surviving Remains of the Book of Jeremiah from Saint Shenouda’s Monastery,” Coptica 9 (2010) 83–89.
Till, W.C., “Papyrussammlung der Nationalbibliothek in Wien. Katalog der koptischen Bibelbruchstücke. Die Pergamente,” Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 39 (1940) 1–57.
Till, W.C., “Die Coptica der Wiener Papyrussammlung,” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 95 (1941) 165–218.
Till, W.C., “La séparation des mots en copte,” Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale 60 (1960) 151–170.
Vaschalde, A., “Ce qui a été publié des versions coptes de la Bible,” Revue Biblique 16 (1919) 220–243.
Vaschalde, A., “Ce qui a été publié des versions coptes de la Bible,” Revue Biblique 29 (1920) 241–258.
Wessely, C., Griechische und koptische Texte theologischen Inhalts (Studien zur Palaeographie und Papyruskunde 15; Leipzig: Haessel 1914) IV.
Winstedt, E.O., “Some Unpublished Sahidic Fragments of the Old Testament,” The Journal of Theological Studies 10 (1909) 233–254.
Ziegler, J. (ed.), Septuaginta. Vetus Testamentum Graecum. Auctoritate Societatis Litterarum Gottingensis editum. XIV. Isaias (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1939).
Zoega, G., Catalogus codicum copticorum manu scriptorum qui in museo Borgiano velitris adservantur (Roma: Typis Sacrae Congregationis de Propaganda Fide 1810).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-0328-0282
Licencja
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
