Critical Edition and Philological Analysis of the Last Chapters of Deutero-Isaiah (Isa 54–55) Based on the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Coptic Manuscripts in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint
Tomasz Bartłomiej Bąk
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0328-0282
Abstrakt
This article is a critical edition and philological analysis of the last two chapters of the biblical book of Deutero-Isaiah (Isa 54–55), based on the Coptic manuscript sa 52 and other available manuscripts in the Sahidic dialect. The first part outlines general information about the part of codex sa 52 (M 568) that contains the analysed text. This is followed by a list and brief overview of other manuscripts featuring at least some verses from Isa 54–55. The main part of this article focuses on the presentation of the Coptic text (in the Sahidic dialect) and its translation into English. The differences identified between the Sahidic text and the Greek Septuagint, on which the Coptic translation is based, are illustrated in a tabular form. It includes, for example, additions and omissions in the Coptic translation, lexical changes and semantic differences. The last part of this article aims to clarify more challenging philological issues observed either in the Coptic text itself or in its relation to the Greek text of the LXX.
Słowa kluczowe:
Coptic language, Sahidic dialect, Book of Isaiah, Deutero-Isaiah, sa 52 (M 568), CLM 205, edition of Isa 54–55Bibliografia
Amélineau, É., “Fragments de la version thébaine de l’Écriture (Ancien Testament),” Recueil de travaux relatifs à la philologie et à l’archéologie égyptiennes et assyriennes 9 (1887) 101–130.
Bąk, T., “A Critical Edition and Philological Analysis of the First Chapter of Deutero-Isaiah (Isa 40) on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) in Light of Other Coptic Manuscripts Written in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 9/1 (2019) 73–100 (= Isa 40). (Crossref)
Bąk, T., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Second Chapter of Deutero-Isaiah (Isa 41) on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) in Light of Other Coptic Manuscripts Written in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 10/1 (2020) 63–91 (= Isa 41). (Crossref)
Bąk, T., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Text of Isa 42:1–44:5 on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Coptic Manuscripts Written in the Sahidic Dialect of Coptic and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 10/2 (2020) 225–260 (= Isa 42:1–44:5). (Crossref)
Bąk, T., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Text of Isa 44:6–45:25 Based on the Coptic Manuscript sa 52 (M 568), Other Manuscripts Written in the Sahidic Coptic Dialect, and on the Greek Text of the Septuagint,” Verbum Vitae 38/2 (2020) 529–563 (= Isa 44:6–45:25). (Crossref)
Bąk, T., “A Critical Edition and Philological Analysis of the Text of Isa 46–48 on the Basis of the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and other Coptic Manuscripts in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 11/4 (2021) 597–635 (= Isa 46–48).Bąk, T., “Critical Edition and Philological Analysis of Isa 49–50 based on Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Coptic Manuscripts in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 13/1 (2023) 1–36 (= Isa 49–50). (Crossref)
Bąk, T., “Critical Edition and Philological Analysis of the Isa 53 Text Based on the Coptic Manuscript of sa 52 (M 568) and Other Coptic Manuscripts of the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” Verbum Vitae 41/4 (2023) 859–879 (= Isa 53). (Crossref)
Bąk, T., “Critical Edition and Philological Analysis of Isa 51–52 based on Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Coptic Manuscripts in the Sahidic Dialect and the Greek Text of the Septuagint,” The Biblical Annals 14/1 (2024) 17–46 (= Isa 51–52). (Crossref)
Bąk, T., Proto-Isaiah in the Sahidic Dialect of the Coptic Language. Critical Edition on the Coptic Manuscript sa 52 (M 568) and Other Witnesses (Patrologia Orientalis 251 (57.3); Turnhout: Brepols 2020) 343–660.
Ciasca, A., Sacrorum Bibliorum fragmenta copto-sahidica Musei Borgiani iussu et sumptibus S. Congregationis de Propaganda Fide studio P. Augustini Ciasca ordinis Eremitarum S. Agostini edita (Roma: Typis S. Congregationis de Propaganda Fide 1885–1889) I–II.
Crum, W.E., A Coptic Dictionary (Oxford: Clarendon Press 1939) (reprint: Eugene, OR: Wipf & Stock 2005).
Crum, W.E. – Evelyn White, H.G., The Monastery of Epiphanius at Thebes. II. Coptic Ostraca and Papyri Edited with Translations and Commentaries by W.E. Crum. Greek Ostraca and Papyri Edited with Translations and Commentaries by H.G. Evelyn White (New York: The Metropolitan Museum of Art 1926).
Depuydt, L., Catalogue of Coptic Manuscripts in the Pierpont Morgan Library (Corpus van verluchte handschriften 4. Oriental Series 1; Leuven: Peeters 1993).
Förster, H. (ed.), Wörterbuch der griechischen Wörter in den koptischen dokumentarischen Texten (Berlin – New York: De Gruyter 2002). (Crossref)
Górecki, T., “Sheikh Abd el-Gurna,” Seventy Years of Polish Archaeology in Egypt (ed. E. Laskowska-Kusztal) (Warsaw: PCMA 2007) 183–190.
Górecki, T. – Wipszycka, E., “Scoperta di tre codici in un eremo a Sheikh el-Gurna (TT 1151–1152): il contesto archeologico,” Adamantius 24 (2018) 118–132.
Hebbelynck, A., “Fragments inédits de la version sahidique d’Isaïe. I. Fragments de la Bibliothèque Nationale de Paris,” Muséon 14 (1913) 177–227.
Horner, G.W., The Coptic Version of the New Testament in the Southern Dialect, otherwise called Sahidic and Thebaic, with Introduction, Critical Apparatus, and Literal English Translation (Oxford: Clarendon Press 1911) III.
Hyvernat, H., “Étude sur les versions coptes de la Bible. II. – Ce qui nous est parvenu des versions égyptiennes,” Revue Biblique 5 (1896) 540–569.
Kasser, R., Papyrus Bodmer XXIII. Esaïe XLVII,1-LXVI,24 (Cologny – Genève: Bibliotheca Bodmeriana 1965).
Layton, B., A Coptic Grammar. With Chrestomathy and Glossary. Sahidic Dialect. Second Edition, Revised and Expanded. With an Index of Citations (Wiesbaden: Harrassowitz 2004).
Lust, J. – Eynikel, E. – Hauspie, K., Greek-English Lexicon of the Septuagint (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2003).
Nagel, P., “Studien zur Textüberlieferung des sahidischen Alten Testaments, Teil IB,” Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde 111 (1984) 138–164. (Crossref)
Paap, A., Nomina Sacra in the Greek Papyri of the First Five Centuries (Papyrologica Lugduno-Batava 8; Leiden: Brill 1959). (Crossref)
Pietersma, A. –Wright, B.G. (eds.), A New English Translation of the Septuagint and the Other Greek Translations Traditionally Included under That Title (New York: Oxford University Press 2007) (= NETS).
Rahlfs, A., Die alttestamentlichen Lektionen der griechischen Kirche (Mitteilungen des Septuaginta-Unternehmens der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen 5; Berlin: Weidmann 1915).
Schleifer, J., Sahidische Bibel-Fragmente aus dem British Museum zu London (Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien. Philosophisch-historische Klasse 162/6; Wien: Hölder 1909) (= Schleifer 1909).
Schleifer, J., Sahidische Bibel-Fragmente aus dem British Museum zu London (Sitzungsberichte der Kaiserlichen
Akademie der Wissenschaften in Wien. Philosophisch-historische Klasse 164/6; Wien: Hölder 1911) (= Schleifer 1911).
Schüssler, K., Das sahidishe Alte und Neue Testament: sa 1–20 (Biblia Coptica 1/1; Wiesbaden: Harrassowitz Verlag 1995).
Schüssler, K., Das sahidische Alte und Neue Testament: sa 21–48 (Biblia Coptica 1/2; Wiesbaden: Harrassowitz 1996).
Schüssler, K., Das sahidische Alte und Neue Testament: sa 49–92 (Biblia Coptica 1/3; Wiesbaden: Harrassowitz 1998).
Schüssler, K., Das sahidische Alte und Neue Testament: sa 93–120 (Biblia Coptica 1/4; Wiesbaden: Harrassowitz 2000).
Suciu, A., “The Sahidic Tripartite Isaiah: Origins and Transmission within the Coptic Manuscript Culture,” Archiv für Papyrusforschung und verwandte Gebiete 66/2 (2020) 377–406. (Crossref)
Till, W.C., “Die Coptica der Wiener Papyrussammlung,” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 95 (1941) 165–218.
Till, W.C., “La séparation des mots en copte,” Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale 60 (1960) 151–170.
Till, W.C., “Papyrussammlung der Nationalbibliothek in Wien. Katalog der koptischen Bibelbruchstücke. Die Pergamente,” Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 39 (1940) 1–57. (Crossref)
Vaschalde, A., “Ce qui a été publié des versions coptes de la Bible,” Revue Biblique 29 (1920) 241–258 (= RB 29 [1920]). (Crossref)
Ziegler, J. (ed.), Septuaginta. Vetus Testamentum Graecum. Auctoritate Societatis Litterarum Gottingensis editum. XIV. Isaias (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1939).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-0328-0282
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r., Autor publikacji udziela Wydawcy czasopisma „The Biblical Annals” niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z składanego do publikacji Utworu przez czas nieokreślony na nieograniczonym terytorium na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalenia Utworu, zwielokrotnienia Utworu dowolną techniką (w tym m.in. drukiem oraz w formie zapisu elektronicznego) na wszelkich znanych nośnikach (w tym m.in. informatycznych, elektronicznych i poligraficznych) oraz we wszelkich systemach informatycznych (szczególnie typu Internet);
b) w zakresie wprowadzenia Utworu do pamięci komputera, rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu, wprowadzenia do obrotu Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
c) w zakresie publicznego wykonania, odtwarzania, wystawiania i wyświetlania Utworu, użyczaniu, najmu i dzierżawy Utworu oraz egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu;
d) w zakresie udostępniania, wprowadzanie do obrotu i rozpowszechniania Utworu i egzemplarzy zwielokrotnienia Utworu za pośrednictwem sieci informatycznych, w szczególności typu Internet, w tym promocji lub reklamy Utworu, czasopisma lub Wydawcy. - Ponadto, Autor nieodpłatnie zezwala Wydawcy na korzystanie i rozporządzanie opracowaniami Utworów.
- Wydawca może udzielać sublicencji.
- Osoby trzecie z Utworów oraz z innych materiałów zawierających lub powstałych w oparciu o Utwory mogą korzystać zgodnie ze wzorcem licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).
